1

CUMHURYET DNEM TRK TYATROSUNDA ELE ALINAN TEMALAR 6

Deerler karmaas, eski ile yeni arasndaki kartlklar, toplumsal ikilemler, sava sonras yoksul dme, savata vurgunculuk yaparak zengin olma, parann namusa meydan okumas, byk kente gn yaratt sorunlar, kadnlara ynelik basklar, sosyal gvensizlik, manevi deerler, basn zgrl, sendikal haklar, yabanclama, i hesaplama, modern yaam, szde aydnlar, ky sorunlar, yoksulluk, treler, rvet, karaborsa, kimlik aray **Tiyatroyu Trkiyede ada bir sanat alanna dntrme yolunda ilk byk katk nl tiyatro ve sinema adam MUHSN ERTURULdan geldi. 1927de Darlbedayinin bana geti ** Etkinliklerini 1960lartdan bu yana srdren zel topluluklar arasnda Kent Oyuncular, Ankara Semt Tiyatrosu, Dormen Tiyatrosu, Dostlar tiyatrosu saylabilir. ** 1964te Glriz Sururi-Ergin Cezzar Tiyatrosu tarafndan sahnelenen Keanl Ali Destanyla yerli epik mzikalin rnei verildi. ***ilk Trk kadn tiyatro oyucusu AFFE JALEdir. A.TURAN OFLAZOLU(1932-) stanbul niversitesi, ngiliz Dili ve Edebiyat Blm'nde ve Felsefe Blm'nde eitim gren Oflazolu, ABD'ye giderek burada tiyatro zerine alma ve aratrmalar yapt. Oyun yazarl konusunda eitim ald. 1967 ylnda Amerika'da ilk oyunu olan Keziban` yazan sanat, yazd oyunlarn konularn genellikle tarihe dayandrmakla birlikte, tarihi incelemeye ynelik deil, karakterlerin kiilik ve i dnyalarn yanstmaya nem verdi. Ayrca bir evirmen olan Oflazolu, oyunlaryla eitli dller kazand. Kafka, Nietzche, Rilke, Shakespeare, Lorca gibi yazarlardan eviriler yapt. Oyunlar: Gen Osman, IV. Murat, Deli brahim, Yine Bir Glnihal, Keziban, Atatrk, III. Selim, Elif Ana, Ksem Sultan, Sokrates Savunuyor, Fatih, Gardiyan, Bizans Dt, Drtbamamur ahin akrpene, Cem Sultan, Sinan RECEP BLGNER(1922-) Dnce ve Yeni a isimli dergileri de kartan yazar, edebiyata iirle balam , bunu tarihsel oyunlar izlemitir. Yunus Emre lme Hizmet Vakf dl ve Trk Dil Kurumu Oyun dl sahibi olan yazarn, baz oyunlar Devlet Tiyatrosu ve ehir tiyatrolar tarafndan sahneye konmutur. 1998 ylnda Kltr Bakanl'nca verilen Devlet Sanats unvann almtr. Oyunlar: syanclar, Sar Naciye, karm ve Kzm, Gazeteciden Dost, Parkta Bir Sonbahar Gnyd, Savatan Bara Aktan Kavgaya, Ben Devletim, Utan Dnyas, Yunus Emre

TURGUT ZAKMAN(1930-) lk yks Lades Ulus gazetesinde yaymland. 1951de Pembe Evin Kaderi, ksa zamanda tannmasn salad. Oyunlar: Kanavie, Karagzn Dn, Ah u Genler, Pembe Evin Kaderi, Duvarlarn tesi, Gnete On Kii, Fehim Paa Kona, Sarpnar 1914, Resimli Osmanl Tarihi, Bir ehnaz oyun, Hastane, Karde pay, Darlmaca Yok, Ak Masal Kara Masal, Deliolan, Destan, u lgn Trkler, Roman: u lgn Trkler, Dirili-anakkale 1915, Cumhuriyet-Trk Mucizesi, Korkma nsanck Korkma, Romantika, NECAT CUMALI(1921-2001) iirlerine net bir grnmle, birey halleri(seviler, ayrlklar, zlemler, aclar), gndelik hayat, toplum ve dnya durumu yansd. 1955ten sonra iiri, hikayeyi, oyunu, roman birlikte yrtt. Yazd btn trlerde uzatmalardan kanan, iirli bir younluk yaratt. Roman: Viran Dalar, Ak da Gezer, Ttn Zaman(Zeli), Yamurlar ve Topraklar, Ac Ttn Oyun: Bo Beik, Ezik Otlar, Vur Emri; Susuz Yaz, Tehlikeli Gvercin, Yeni kan arklar; Nalnlar, Masallar, Kaynana Cieri; Derya Gl, Ak Duvar, Zorla spanyol; Gm, Bakan Bekliyoruz, Kristof Kolombun Yumurtas; Mine, Yryen Geceyi Dinle, Karar Vermekte; Yaral geyik, Yldzlara Bakmak, 7

iir: Harbe Gidenin arklar, Gzel Aydnlk, mbatla Gelen yk: Susuz Yaz, Ay Byrken Uyuyamam, Makedonya 1900.

CEVAT FEHM BAKUT(1905-1971) lk oyunu "Byk ehir" 1942-1943 sezonunda stanbul ehir Tiyatrolar'nda sahnelendi ve byk ilgi grd. Bu ilgi zerine almalarn tiyatroda younlatrd. Trkiye'de Cumhuriyetten sonra ortaya kan deiimleri, mizah unsurlarn kullanarak anlatt oyunlar, yaygn bir n kazandrd. Biim denemelerine de giritii oyunlarnda btn toplum katlarndan ve her evreden insan tiplemeye alt. D lkelerde oyunu sahnelenen ilk Trk yazar unvann ald. En bilinen eseri "Buzlar zlmeden", bugn hala birok tiyatro topluluunca sergilenmekte olup, iki kez sinemaya da uyarlanmtr. Roman: Kadn Bir Defa Sever, Dii Aslan, Valide Sultann Gerdanl Oyun: Koca Bebek, Paydos, Harputta Bir Amerikal, Buzlar zlmeden, Sana Rey Veriyorum, Kadky skelesi, Kk ehir, Makine, Hacyatmaz, G, Emekli Rportaj: Geceleri Bizi Kimler Bekliyor? REFK ERDURAN(1928-) lk oyununu Robert Kolej'de iken yazd ve oyun 1948 ylnda okulun tiyatrosunda "Kahraman" adyla sahnelendi. Refik Erduran, Trkiye'ye dndkten sonra Nazm Hikmet'i hapisten karma planlar yapt ancak buna gerek kalmad. lk profesyonel tiyatro oyunu Deliyi 1957 ylnda yazd. Daha ok gldr ve vodvil trnde oyunlar yazd. Bir Kilo Namus (1958) ve Cengiz Han'n Bisikleti (1959) adl oyunlaryla n yapt. Yurt iinde ve dnda sinema, televizyon senaryolar yazd. Atatrk'n toplumu yeniden yaplandrmada krd srat rekorunu anlatan Metamorfoz(Bakalam) adl senaryosu TRT tarafndan 1992'de filme ekildi. Oyun: Kelepe, Yemenimin Ular, Ay Masal, Tamirci, Uurtmann Zinciri, Cengiz Hann Bisikleti, Direkler Arasnda, El Ele, Deli, Bir Kilo Namus, Karayar Kprs, Turp Suyu, Canavar Cafer.. Roman: Yamur Duas GNGR DLMEN(KALYONCU 1930-)
Konularn Yunan mitolojisi ve tarihten setii oyunlarnda ada bir yorumla gnmz toplumunun ve insannn sorunlarn ilemi, klasik Yunan tragedyasnn gelerini, kurulu zelliklerini ada z aktarmada ustaca kullanmtr. Oyun: Canl Maymun Lokantas, Midasn Kulaklar, Kurban, Badat Hatun, Akmz Aksarayn En Byk Yangn, Galile'nin Gnahlar, Osmanl Dram Kumpanyas, Hakimiyeti Milliye A Evi, Ben Anadolu, Deli Dumrul, Midas'n Altnlar, Midas'n Kr Dm, Akad'n Yay, Troya inde Vurdular Beni HALDUN TANER(1915-1986) Tiyatro Oyunlar: Gnn Adam, Dardakiler, Fazilet Eczanesi, Ltfen Dokunmayn, Huzur kmaz, KEANLI AL DESTANI, Zilli Zarife, Vatan Kurtaran aban, Marko Paa, Bu ehr-i stanbul ki, Sersem Kocann Kurnaz Kars, Ha Bu Diyar, Dev Aynas, Yar bana Bir Elence, Aynda amata, Gzlerimi Kaparm Vazifemi Yaparm ORHAN ASENA(1922-2001) ocuk Hastalklar uzman. iir ve tiyatro trnde eserler verdi. Daha ok tarihi konular ele alan eserler vermi, ok retken bir oyun yazar olan Orhan Asena, Trk tiyatrosunun Shakespeari olarak anlr. Eserlerinde bakaldr temas ar bast. Atal Kel Memet'in hayatn iledii Atal Kel Mehmet adl oyunuyla TRT'den 1970 ylnda baar dln ald. Oyun: Korku, Tanrlar ve nsanlar(Glgame'in halkn korumak iin tanrlara meydan okumas, tanrlara eit olmann verdii gurur anlatlr.), Hrrem Sultan, Kocaolan, Yalan, Kaplar, Tohum ve Toprak(dealist bir devlet adam olan Alemdar Mustafa Paay konu edinir.), Gecenin Sonu , Fadik Kz, Simavnal eyh Bedreddin(Dnceleri uruna kurban olan mutasavvf eyh Bedreddinin trajedisini konu edinir.) Atal Kel Mehmet(Aydn htilaline nderlik eden Atal Kel Mehmetin dramn konu alr.), 16 Mart 1920, ili'de Av(ili Devlet Bakan Salvador Allende'nin lmesi ile sonulanan hkmet darbesini srasnda dardaki insan avndan kaan yedi gencin hesaplama, tartma ve atmalarnn yksdr.), l Kentin Nabz(ilide 1977'de Pinochet'in bask rejimine olas bir direni hareketini konu edinir.), Ali (ocuk oyunu), Ya Devlet Baa Ya Kuzgun

Lee(Kanuninin oullar arasndaki taht kavgasn konu edinir.), Bir Bakana At(ilide darbe gecesi Bakanlk Saray'nda devlet bakan Allende'nin yaad gerilimli saatleri anlatr.), Yldz Yarglanmas, Kanun Sultan Sleyman Drtlemesi (ya da Taht ve Baht Drtlemesi), lk Yllar Roksolan, Snt, Toroslardan teye, Seyitba Kona, lm Yaamak, iir: Kurtulu Sava Destan, Kt Kanaat, Masal
CAHT ATAY(1925-) 1960 sonrasnda gelien ky edebiyatnn tiyatrodaki temsilcilerindendir. Oyun: Pusuda, Karalarn Mehmet, Sultan Gelin, Ana Hanm Kz hanm BAAR SABUNCU(1943-) Oyun ve senaryo yazar, tiyatro ve sinema ynetmeni, evirmen, sahne tasarmcs, oyuncu. lk oyunu Kargalar, 1962'de Devlet Tiyatrosu'nca sahnelendiinde, 19 yandayd. lyada, Don Kiot, Goriot Baba gibi bayaptlarn da bulunduu 18 yapt radyo iin oyunlatrd; 100' akn radyo oyun dizisini ynetti. Oyun: Kargalar, erefiye, ark, Zemberek, Mutemet Ali Rza Beyin Yaanm Hayat Hikayesi, i Babas mer Aa le Kkhanmn fr Recep, gal, Kaldrm Seresi, Kan ve Gl, Sayn Muhbir Vatandalar DNER SMER(1938-): Memurolumemur, Eski Fotoraflar/Gl Satard Melek / Hanm / Katip kmaz / Maviydi Bisikletim, Aklmda Kalan Masallar, Bir D Myd O zmir, "Ali Ayeyi Seviyo" FERHAN ENSOY(1951-) Trk tiyatro, sinema ve televizyon oyuncusu, roman, deneme, gnlk, tiyatro oyunu, televizyon dizisi ve sinema filmi senaryo yazar, Ortaoyuncular t, Fernameiyatro topluluunun kurucusudur. Trkiye'de yaplmakta olan stand-up tarznn esin kayna olan tek kiilik oyunu Ferhangi eyler en tannm oyunudur. Kel Hasan Efendi'den gnmze gelen Ortaoyuncular Kavuu'nu Mnir zkul'dan devralmtr. Oyunlar: Dur Konuma Sus Syleme, ahlar da Vururlar, inden Tramvay Geen ark, Ferhangi eyler, Ruhundan Tramvay Gecen Adam, Fername. Film: Son Ders: Ak ve niversite, Pardon, ans Kapy Krnca AHMET KUTS TECER: Keba, Koyiit Krolu, AHMET MUHP DIRANAS: O Byle stemezdi, Glgeler NECP FAZIL KISAKREK: Bir Adam Yaratmak, Tohum, Sabr Ta, Nam- Dier Parmaksz Salih MELH CEVDET ANDAY: Mikadonun pleri, erdekiler YUSUF ZYA ORTA: Binnaz, Krdm, Nikahta Keramet var FARUK NAFZ AMLIBEL: Akn, yayla Kartal, Kahraman, Dev Aynas, zyurt, Canavar, REAT NUR GNTEKN: Eski Rya, Haner, Balkesir Muhasebecisi, Eski Hatalk, midin Gnei OKTAY RFAT HOROZCU: Kadnlar Arasnda, Oyun inde Oyun, Yamur Sknts, AZZ NESN: Tut Elimden Rovni, iu, Hadi ldrsene Canikom, Biraz Gelir misiniz? NAZIM HKMET RAN: Kafatas, Unutulan Adam, Bir lm Evi VSAT O.BENER: ipin Ucu, Ihlamur Aac OUZ ATAY: Oyunlarla Yaayanlar SABAHATTN KUDRET AKSAL: Bir Odada Ayna, Evin stndeki Bulut, Kahvede enlik Var, Tersine Dnen emsiye ETN ALTAN: Dileke, Islk MURATHAN MUNGAN: Taziye, Mahmud ile Yezida, MEHMET BAYDUR: Cumhuriyet Kz GNER SMER: Hzzam NEZHE ARAZ: Afife Jale VASIF NGREN: Asiye Nasl Kurtulur?

10