TRAVMA ve HEMORAJK OKTA LK YARDIM

Dr. Abdrrahim Derbent

KANAMALARDA LKYARDIM

Kanama Nedir?

Damar btnlnn bozulmas sonucu kann damar dna doru akmasdr. Erikinde ort.4,5-5 lt. kan bulunur.

KANAMALARDA LKYARDIM
KANAMANIN CDDYET

Kanamann Hzna

Vcutta Kann Akt Blgeye

Kanama Miktarna Kiinin Fiziksel Durumu Ve Yana

BALIDIR..

KANAMALARDA LKYARDIM

Kanama eitleri:

Akt yere gre

D kanamalar kanamalar Doal orifislerden kann da kmas.

KANAMALARDA LKYARDIM

KANAMALARDA LKYARDIM

Kanayan damara gre;

Atardamar kanamas
(kesik kesik fkrma tarznda,ak renk)

Toplardamar kanamas
(sznt,koyu renk)

Klcal damar kanamas (Kk kabarcklar eklinde)

KANAMALARDA LKYARDIM

Kanama etkenleri
Kesik, vuru ve ezikler.
Krk, kk ve burkulmalar. Dme, arpma ve i kazalar.

Ar basn deiiklikleri.
Tberkloz, lser, Hipertansiyon, tmr, lsemigibi hastalklar.

D Kanamalarda lkyardm
Hasta/yaralnn durumu deerlendirilir

Yardm arlr (112)

Kanayan yer zerine temiz bir bezle bastrlr.

Kanama durmazsa ikinci bir bez konarak basn arttrlr.

Basky devam ettirmek iin bandaj uygulanr. Basn noktasna bask uygulanr Kanayan blge yukar kaldrlr

DI KANAMALARDA LKYARDIM

DI KANAMALARDA LKYARDIM

ATARDAMAR KANAMALARINDA KULLANILAN BASIN NOKTALARI

KPRCK KEM ZER

BOYUN KOLUN ST BLM UYLUK

KOLTUKALTI

KASIK

KANAMALARDA LKYARDIM

Turnike Hangi durumlarda uygulanr?

1) ok sayda yaralnn bulunduu bir ortamda tek ilkyardmc varsa, 2) Yaral g koullarda bir yere tanacaksa, 3) Uzuv kopmas varsa ve bask noktalarna bask uygulamak yeterli olmuyor ise uygulanmaldr.

TURNKE UYGULAMA AAMALARI

TURNKE UYGULAMA AAMALARI

TURNKE UYGULAMA AAMALARI

KANAMALARDA LKYARDIM

El ve Ayak Kopmalarnda Turnike Nasl Uygulanr?

KANAMALARDA LKYARDIM

Kopan Uzvun Gnderilmesi

Uzuv; temiz bir poete konur.

Poeti iinde buz olan ikinci bir poetin iine koyarz.

Asla uzuv ile buzu ayn

poete koymayz.

3. Poetin zerine ad-soyad ve bulduumuz saati yazarz. 4. Enge 6 saat iinde H/y ile ayn arata hastaneye gndeririz.

KANAMALARDA LKYARDIM KANAMA NEDENLER ?

-iddetli

travma, -Darbe, -Krk, -Silahla yaralanma Sonucu;

 Kanama belirtileri nelerdir?

Baygnlk hali Soluk alp vermenin hzlanmas Hava al

Yzde solma
Souk souk terleme Nabzn sratli ve zayf olmas

Kulaklarda uultu ve nlama

Ar susuzluk

Huzursuzluk

 Kanamalarda lkyardm
Sk aralklarla bilin ve ABC kontrol yaplr.
zeri rtlr ayaklar 30 cm yukar kaldrlr. Asla yiyecek ve iecek verilmez!! Hareket ettirilmez (zellikle krk varsa atellenir) Yardm istenir ve salk kuruluuna sevki salanr

 Kanamalarda lkyardm

BURUN KANAMASI LKYARDIM

Hasta/yaral sakinletirilir

Oturtulur.
Ba hafife ne eilir. Burun kanatlar 5 dk sre ile sklr. Doktora gitmesi salanr.

KULAK KANAMASI
Hasta/yaral sakinletirilir,endieleri giderilir. Hafifse kulak temiz bir bezle temizlenir

Kanama ciddi ise; Kulak tkanmadan gazl bezlerle kapanr Bilinci yerinde ise hareket ettirilmeden srt st yatrlr Bilinsiz ise kanayan kulak zerine yan yatrlr. Unutmamal ki, kulak kanamas olas bir beyin kanamasnn habercisi olabilir.

KULAK KANAMASI

ok nedir?

Dokulara oksijen sunumunun yetersiz hale geldii, kan kaybna bal olumu olan klinik tabloya ok denir 1000- 1500 mL kanama sonucu oluabilir Dzeltilmezse lmle sonulanabilir

Tahmini kan kayplar

Krk Blgesi
Pelvis Femur Tibia Humerus Kot

Kan kayb (ml)

1500-2000 800-1000 350-650 200-500 100-150

Dolam yetmezlii sonucu, beyine ve dier dokulara yeterli miktarda kann gitmedii durumlarda ok ortaya kar. okta organizma kan kalp, beyin, cierler, bbrekler ve dalak gibi hayati nemi olan organlara gndermeye alr. Biz de buna yardmc olmalyz. Yetersiz kan dolam sebebiyle hcreler normal faaliyetlerini yapamaz ve bunu takip eden dnemlerde hcre lm balar. ok lm sebebi olabilir. okta basit uygulamalarla hayat kurtarabiliriz. ok Sebepleri: 1-Ar kanamalar, su ve tuz kayplar (Kan miktar azalmtr.) 2- Ar kalp hastalklar (Kan kalpten pompalanamaz) 3-Ar alerjik olaylar ve ar mikrobik hastalklar (Kan gllenmitir. Belirtileri farkldr.)

Kardiyovaskler Sistem
Kan akm (Perfusion)

Yaam

Yetersiz kan akm (Hypoperfusion)

ok

KANAMALARDA LKYARDIM ok eitleri

Kardiyojenik ok (Kalp sistemindeki yetersizlik) Hipovolemik ok (kanamalarda fazla oranda kan kayb, yanklar,travmalar) Toksik ok (Enfeksiyonlar, zehirlenmeler) Anaflaktik ok (Allerjik)

ok belirtileri :
Endie ,huzursuzluk Ciltte solukluk,soukluk,nemlilik Bilin seviyesinde azalma Hzl ve yzeysel solunum Susama hissi Dudaklar veya az iinde morarma Kan basncnda dme Hzl ve zayf nabz

okta Yaplmas Gerekenler:

Gvenlii salayn. Hava yolunu ap, temizleyin. evredekiler uzaklatr. Kanama var ise durdur. ok pozisyonu ver.

H/Y stn rt.

Kan Kayb Belirtileri

Belirtiler
Mukozalar Duyumsama Kan Basnc Deiiiklikleri (Ortostatik) drar k

( Vcut arl %si olarak kayplarda)

%5
Kuru Normal Hafif

%10
ok Kuru Letarjik Var

%15
Parmen gibi Knt Belirgin

Hafif Az

Az

Belirgin Az

Kalp Hz
Kan Basnc

Normal /Artm
Normal

Artm
Hafif Azalm

Belirgin Artm
Azalm

TRAVMA; Normal homeostatik mekanizmalarn kaybna, fizyolojik gereksinimlerin artmasna ve anormallemesine neden olan multisistem hastaldr. Yunanca kkenli TROMA yani YARA Kinetik, termal veya kimyasal enerjinin dokulara transferi sonucu oluan yapsal doku hasar Hukuksal olarak mekanik bir gce maruz kalarak yaralanma

TRAVMA

TORAKS TRAVMASI KAFA TRAVMASI BATIN TRAVMASI EKSTREMTE TRAVMASI HEMORAJK OK

 EPDEMYOLOJ

1-44 ya en sk lm nedeni, tm yaam boyunca 3. lm nedeni Toplumda her 1000 kiiden 6s travma nedeniyle Trkiyede her yl ~10 000 kii travma ile kaybedilmekte ETYOLOJ Trafik kazalar (en sk) kazalar Doal afetler (deprem)

lkemizde trafik kazalar hem sayca fazla hem de daha ldrc ve sakat brakc olmaktadr.

TORAKS ANATOMS
Kalp Akcierler Byk damarlar Toraks boluu Kaburgalar, torasik vertebra ve sternum

TORAKS YARALANMALARININ NEDENLER:

KNT TRAVMA Motorlu tat kazalar (ara ii) Yayalar Dme Patlama sonras

PENETRAN TRAVMALAR
Ateli silah yaralanmalar Bak yaralar arapnel yaralar

TORAKS TRAVMA TPLER

Tansiyon pnmotoraks Gs duvar yaralanmas Hemothoraks Flail chest Kaburga fraktrleri

TORAKS TRAVMALARININ SINIFLANDIRILMASI

AIK: Tansiyon pnmotoraks Ak toraks yaralanmaspnmotoraks Hemotoraks Kesici - delici alet yaralanmas KAPALI: Tansiyon pnmotoraks Hemotoraks Flail chest Kaburga krklar

Ak toraks yaralanmas

TANSYON PNMOTORAKS
Hasarlanm toraks duvar veya akcierler tek ynl valv gibi fonksiyon grr Akcier ve toraks duvar arasnda hapsolmu hava akciere bas uygulayarak kollabe olmasna neden olur Kalp dier tarafa itilerek byk damarlarn bas altnda kalmasna neden olur Sadece ince bir ine toraksa konularak ierdeki havann boaltlmas salanrsa kazazede lmden kurtarlm olur Ak veya kapal toraks yaralanmalarnda geliebilir

TANSYON PNMOTORAKS

Tansiyon Pnmotoraks
Acil olarak 14 G branl ile dekomprese edilmelidir

Akcier ve toraks duvar arasndaki hava Hava akcieri kollabe eder kalbi ters yne iter Bas altnda kalan venlerden dolay kalp pompa grevini yapamaz

TANSYON PNMOTORAKS
Solunum zorluu Gs ars Unilateral azalm solunum sesi yada solunum sesinin hi duyulamamas Anksiyete veya ajitasyon Kalp atm hznda art Trakeann yer deitirmesi Juguler venz distensiyon (JVD) Syanozis

TRACHEAL DEVIATION AND JVD

JVD

Trakeal Deviasyon

Trakea kollabe akcier tarafna deviye olur Kalbe kan dnnn azalmasna bal olarak juguler venler geniler GE BULGUDUR!

NEYLE TORAKS DEKOMPRESYONU

2. nterkostal aralk orta klavikler hat kesime noktasndan kaburgann stn syrarak ponksiyon yaplr

NEYLE TORAKS DEKOMPRESYONU

NEEDLE CHEST DECOMPRESSION

Ak Pnmotoraks

Toraks travmas
3 tarafl flasterlenen steril bir kaln tampon veya malzeme ile valv mekanizmas elde edilir

HEMOTORAKS
Toraks boluunda kan birikimidir Hasar gren damar boyutuna bal olarak hzla birikebilir Knt veya penetran travamaya bal geliebilir Masif hemotoraks, hipoksi ile karakterizedir

HEMOTORAKSIN BULGULARI

Genellikle ak toraks yaralanmas Gs ars ok Syanozis Perksyonda tok ses Pembe kpkl veya krmz balgam tkrme Tedavisinde ine ile drenaj, acil cerrahiye yetitirme ve hemorajik oka ynelik olarak sv replasman

FLAIL CHEST

En az iki kaburgann iki veya daha fazla yerinden krlm olmas FAL CHEST

Hzl yzeyel solunum, paradoksik solunum ve ar.

PARADOKSK SOLUNUM

Flail chest tedavi

Flail segmenti stabilize et Manual basn uygula Ary kontrol et

Santral Sinir Sistemi

Beyin ve spinal kord santral sinir sistemini oluturur. SSS kafatas ve omurgalar gibi kemik yaplar tarafndan korunur SSS ne olan hasarlanmalar paralizi veya lmle sonulanabilir

Open Head Injuries

Penetran veya knt travmaya sekonder olarak geliebilir Bulgular: Genelde bilin kayb Ak krk szkonusu Beyin dokusu darda Pupi deiiklikleri Ak kafa travmalar genellikle kt seyreder lmle sonulanabilir

Ateli silah yaralanmas

Kurun izi ve kanama oda

Penetran yaralanmalar

Saplanm cismi karmaya almaynz! oka neden olabilecek kanama oluabilir Yabanc cismi immobilize ediniz

Kapal Kafa Travmalar:

Knt travmaya baldr Kaide kr olabilir Kemik salam olduu halde beyin hasar olabilir Altta yatan hasar hastann kliniinden kt olabilir

 Burun veya kulaktan effaf beyin omurilik svs gelebilir Raccoon eyes Battle sign Pupil deiiklikleri Bilin bulankl Ba ars

Kafa Travmasnn Deerlendirilmesi

Bilin durumu AVPU skalas ile deerlendirilebilir AVPU skalas Alert: Spontan ve dzgn konuur ve uyanktr Verbal: Verbal uyarana yant verebilir Painful: Arl uyarana yant verebilir Unresponsive: Herhangi bir uyarana yantszdr Pupil ap Pupiller eit olmal ve a yant olarak klmeli Motor fonksiyon Tm ekstremitelerde g ayn olmal

lk mdahale
A (Airway)
B (Breathing) C (Circulation)
Boynu fazla oynatmamaya dikkat!!

lk deerlendirme
hava yolu solunum dolam alkol, sinir sistemi depresanlar

Ressitasyon oksijenizasyon ok tablosu ile mcadele nazogastrik ve idrar sondas taklmas cerrahi giriim

Chin Lift Method

(NON-TRAUMA)

Jaw Thrust Method

 Yavaa ilerletilir Direnle karlarsan zorlama geri ek yeniden ilerlet

Oral Faringeal Airway

Oral Faringeal Airway

Hastann bilinci olmadn dorula lerledikten sonra 180 derece evir

Ciddi Kafa Travmalarnda Tedavi

European Brain Injury Consortium BRAN TRAUMA FOUNDATON
Havayolu kontrol sala:intubasyon ve ventilasyon MAP>90mm Hg sala PaCO2 yaklak 35 mm Hg olmasn sala Sadece herniasyon bulgular varsa beyine spesifik tedavi kullanlmaldr.Mannitol veya hiperventilasyon kullanlabilir Mannitol verildiinde normovolemi salanm olmaldr

Havayolu kontroln sala: intubasyon ve ventilasyon SBP>120 mm Hg sala PaCO2: 30-35 mm Hg sala PaO2> 75 mm Hg sala Beyine spesifik tedavi mutlaka stablizasyonu beklemelidir. Eer herniasyon bulgular varsa mannitol ve ya hiperventilasyon kullanlabilir Mannitol verildiinde normovolemi salanm olmaldr

Ciddi Kafa Travmalarnda Tedavi

EBIC Abdominal visseral travmay ekarte et Eer hastann hemodinamii stabil deilse ekstrakranial cerrahi stabilizasyon iin gerekli olabilir RAD ve travmann full tetkikleri hastann stabilizasyonu salandktan sonra yaplmaldr

Brain Trauma Foundation ATLS kurallarna gre resusite edilmeli Hzl btn fizyolojik deerlendirme RAD hastann stabilizasyonu ve travmann dier tetkikleri gerekletikten sonra yaplmaldr

Ciddi Kafa Travmalarnda Tedavi

Brain Trauma Foundation EBC Minimal Ressitasyon monitorizasyon sonras anormal (ECG,SaO2,invazif BTsi olan GCS 3-8 arter ) arasndaki her Is ,ETCO2,KB monitor hastaya mutlak KB SaO2>95, MAP >90 monitor KB tedavisi sadece CPB> 70 mmHg KB yksek KB tedavisi sadece llmse ya da klinik veya rad KB yksek olarak KB art llmse ya da bulgular klinik ve ya rad olarak KB art bulgular

 Hastann beyin hasar ciddiyse anormal fleksiyon veya ekstansiyon postr geliir

Spinal Kord Hasarlar

Hasta immobil hale getirilmelidir Kolar taklmal

Spinal Hasarn Mekanizmalar

Hiperekstansiyon Hiperfleksiyon Kompresyon Rotasyon Lateral Stress Distraksiyon

Abdominal Travma Knt Travma Penetran Travma Aortik ruptur Kan damarlarnn lacerasyonu Splenik rupture Splenik ruptur Karacier ruptur Karacier ruptur laserasyonu laserasyonu Diapfagmatik Bbrek yrtlma laserasyonu Pelvik fraktur Intestinal hasar Intestinal hasar Mesane ruptur Mesane ruptur

Knt Abdominal Travma

kanama durumunda batn stnde morluk

Ekstremite travmalar

Kapal yaralanmalar

Ak ekstremite travmalar

Compound Fracture of the Ankle

Krklar

FX Femur

Open Fracture

Compound Fracture of the Ulna

kklar

External Bleeding

Laceration

Abrasion

Puncture Wound

Amputations

Avulsion

Internal Bleeding

Injured Internal Organs

nemli Bas Noktalar

Brachial
(

Femoral

Brachial Pressure Point

Brakiyal bas noktas

Turnike uygulamas

Kendi kendine turnike uygulanmas

Sa atriyum

Sol atriyum

Sa ventrikl

Sol ventrikl