Yanklarda, Elektrik arpmas ve Aslarda Tbbi lk Yardm

Do. Dr. Semra KARAMAN Anesteziyoloji ve Reanimasyon AD

Yanklar
Yanklar, yksek s, kimyasal madde, elektrik ve n gibi etkenler sonucu oluan yumuak doku yaralanmalardr (hasarlardr).

Birinci Derece Yanklar

Yalnzca yzeyel derinin zarar grd, ciltte kzarklk ve hafif aryla karakterize olan tiptir. Gne yan bu tipe en iyi rnektir. Ksa srede kendiliinden iyileebilir.

kinci Derece Yanklar

Daha ok scak suyla halanma, alevle veya scak cisimle temasla oluan yanklardr. Ciltte kzarkla ek olarak, su kesecikleri grlr. ok arl enfeksiyona ak yanklardr.

nc Derece Yanklar
Tm deri tabakalarnn etkilendii yank trdr. Sinir ular da harap olduundan ar azdr. nci grisi, kahverengi gibi bir renk deiiklii vardr. Cilt kurudur ve buruuktur. yilemesi ok uzun srer ve iz kalr.

Dokuzlar Kural
Yann genilii veya kaplad alan dokuzlar kural sistemiyle kabaca tahmin edilebilir. Bu sistem, vcut yzeyini her biri toplam vcut yzeyinin yaklak %9u olan blmlere ayrr. Bebek ve ocuklarda ba vcudun daha byk bir ksmn olutururken bacaklar daha kk ksmn oluturacandan oranlar, ocuklarda erikine gre daha deiiktir.

Dokuzlar Kural

Yanklarn iddeti
Yanklarn iddetini 5 faktr belirler.
12345Derinlik ( birinci, ikinci, nc derece ) Yzey miktar ( dokuzlar kural ) Kritik alanlarn yanmas ( eller, ayaklar, yz, cinsel organlar ) Kazazedenin ya ( ok gen veya ok yal olmas ) Kazazedenin genel salk durumu (dier yaralanmalar ve hastalklar ) Bu be faktr ilkyardmcnn; yann iddetli, orta iddetli veya hafif yank olduunu tespit etmesini salar.

iddetli Yanklar
En ciddi yanklardr. 1- El, ayak, cinsel organlar, yz gibi kritik alanlar ieren yanklar 2- Beraberinde solunum gl veya krk olan yanklar (derecesi ne olursa olsun ) 3- Vcut yzeyinin %10undan fazlasn kaplayan 3. derece yanklar 4- Vcut yzeyinin %25inden fazlasn kaplayan 2. derece yanklar 5- Derecesi ne olursa olsun vcut yzeyinin %30undan fazlasn kaplayan yanklar 6- Yal ar hasta ve ocuklardaki yanklar sv kaybna duyarl olduklar iin iddetli yank olarak deerlendirilir. 7- Direkt scak temas ve halanma haricindeki (asit, elektrik, kimyasal madde, radyasyon) tm etkenlerle oluan yanklar yzey alnna baklmakszn iddetli yank olarak deerlendirilir.

Orta iddette Yanklar

iddetli yanklardan daha az tehlikeli olmalarna ramen yine de ciddi yaralanmalardr. 1- Vcut yzeyinin % 2-10unu kaplayan (el, ayak ve cinsel organlar hari) 3. derece yanklar 2- Vcut yzeyinin % 15-25ini kaplayan 2. derece yanklar

3- Vcut yzeyinin % 50-75ini kaplayan 1. derece yanklar

Hafif Yanklar
1- Vcut yzeyinin %2den azn kaplayan 3. derece yanklar 2- Vcut yzeyinin %15den azn kaplayan 2. derece yanklar

ocuklarda Yank iddeti

1- Vcut yzeyinin %20den fazlasn kaplayan 2. derece yank, iddetlidir. 2- Herhangi bir 3. derece yank, iddetlidir. 3- Vcut yzeyinin % 10-20sini kaplayan 2. derece yank, orta iddetlidir. 4- Herhangi bir 1. derece yank, orta iddetlidir

Yanklarda lkyardm
Yaplacak ilemler drt amaca ynelik olmaldr; 1- Yanma srecini sona erdirip daha fazla yaralanmay nlemek: a- Tutumu kazazedenin kamas nlenir, zerine bir rt atlarak, su tutularak ya da yerde yuvarlanarak alev sndrlr. b- Is yaymaya devam edebilecek tm giysi, metal taklar, saat vs. karlmaldr. Giysiler kartlrken deri de soyulabilecei iin elbiseler kesilerek karlmaldr. c- Isya maruziyetin devamn nlemek ve duman solunmas neticesinde daha fazla zarar nlemek iin kazazede yangn alanndan uzaklatrlmaldr. d- Yank yerler bol suyla soutulur. Ancak geni bir yann uzun sre souk suda kalmas vcut ssnn kaybna neden olabilir. Ayrca 3. derece yanklarda en byk tehlike iltihaplanmadr. Byle bir yan yanmay durdurmak dnda uzun sre suya daldrmak iltihaplanma riskini arttrabilir.

Yanklarda lkyardm
2- Kazazedenin yaamsal fonksiyonlarn desteklemek : Yzde yanklar olan veya duman ya da gaz solumu kazazedelerde solunum gl geliebilir. Kazazede nakilden nce ok tedavisine ihtiya duyabilir. Kazazede oka kar uygun pozisyonda tutulur, bilinci aksa azdan bol su verilmesi ok faydal olabilir. Kazazede ABC ynnden srekli kontrol edilmeli ve gereken destek salanmaldr. 3-Is kaybn ve iltihaplanma riskini azaltmak iin yank alan kuru, steril bir pansuman malzemesiyle rtmek : Bir yann zerine yank alan ok geni deilse koyulabilecek en iyi malzeme steril gazl bezdir. Merhem, losyon veya antiseptikler asla kullanlmamaldr. Eer steril bir malzeme yoksa temiz bir araf da rtlebilir. Yank alan zerindeki su kesecikleri asla patlatlmaz. Yank alana di macunu, sala, ya vs. gibi maddeler asla srlmez. 4- Kazazedeyi nakletmek : Kazazedeyi acilen yank yaralanmalarnn tedavi edilebildii bir hastaneye sevk etmek gereklidir.

Elektrik arpmas

Elektrik ve Yldrm arpmas

Elektrik arpmas, Erikinlerde i ortamnda dikkatsizlik ve bilgisizlikten ocuklarda (< 5 ya) ev kazalar
Yldrm arpmalar

Yaralanma,
Akmn Hcre membran ve vaskler dz kaslar direkt etkisi

Vcut dokularndan geerken enerji dnmnden

kaynaklanan s etkisi

Yaralanmann eidi ve iddetini,

Enerjinin bykl

Voltaj
Elektrik akmna kar oluan diren Akm tipi (alternatif, doru akm)

Akm kayna ile olan temas

Akmn vcutta izledii yol gibi faktrler belirler

Alternatif akm: Evlerde ve ticari yerlerde kullanlan akm

Doru Akm : Yldrm arpmas

Elektrik Hasarlar

Klinik Bulgular
Respiratuar arrest
Solunum merkezi inhibisyonu Tetanik kas kontraksiyonu Kas paralizisi

Kardiyak arrest
Primer VF Asistoli

Yeterli ventilasyon ve O2

Sekonder hipoksik kardiyak arrest

Kardiyak arrest gelimeyen olgularda

Hipertansiyon, taikardi Non-spesifik EKG deiiklikleri Miyokardiyal nekroz Ventrikler aritmiler (en az 24 saat monitorize edilmeli) Ayrca;
Serebral nekroz, dem, geici paraliziler Cilt yanklar Kas rptrleri Fraktrler Myoglobinri Renal yetmezlik

CPR srasnda
Kurtarc kazazedeye, elektrik akm kesildikten sonra dokunmal !!!!!!

Deerlendir Solunum ve dolam yoksa CPR

Havayolu salamakta zorluk

Havayolu gvenlii, ventilasyon, O2, servikal immobilizasyon
Az, yz ya da boyunda yank

Yumuak doku demi

Erken trakeal entbasyon

CPR srasnda
nemli doku harabiyeti
- Hipovolemi
Sv replasman (10-20 ml/kg SF veya LR) - Miyoglobin, potasyum ve doku ykm rnleri

Atlmn
Direzin srdrlmesi (0.25 - 0.5 gr/kg mannitol)

Na - bikarbonat tedavisi (pH> 7.5)

KPR ncesi zaman gemi olsa bile yaplacak resusitasyonun etkili olabilecei unutulmamal

As

As safhalar
Asnn balamasndan bilin kaybna kadar geen sre Bilin kaybolduktan sonra konvlziyonlarn olutuu dnem Klinik lm Biyolojik lm 5 7 dk ierisinde lm gerekleir.

lm nedenleri
Asfiksi Beyin iskemisi nhibisyon Medulla spinalis kesisi

nhibisyon
Ani d uyaranla stimulusun ters yn izleyerek

vejetatif sinirlere gemesi

Vagus uyarsyla kalp ve solunum

merkezlerinin basklanmas
lmn d uyarandan hemen sonra olmas D uyarann tek bana ldrc nitelikte olmamas Organizmada lme neden olabilecek bir hastalk olmamas

Yaklam
Kazazede asdan sratle indirilmelidir (spinal koruma !!!!!) Erken KPR Havayolu aarken spinal koruma Erken entbasyon Sekonder sekeller iin hastaneye yat