Atomska apsorpciona spektroskopija i plamena fotometrija

Ove metode se koriste fenomenom apsorpcije i emisije zraenja atoma u gasnoj fazi. Obje metode su namijenjene iskljuivo za kvantitativnu analizu. Atomska apsorpciona spektroskopija slui za odreivanje oko 70 elemenata, gotovo iskljuivo metala. Plamena fotometrija slui za odreivanje 5-6 metala iz grupe alkalnih i zemnoalkalnih elemenata.

Kirchoffov eksperiment

Energije elektronskih nivoa atoma Na

 Kada se atom u gasnom stanju izloi povienoj temperaturi ili ozrai UV zraenjem, dolazi do prelaska elektrona na vii energetski nivo. Prilikom povratka elektrona na osnovni energetski nivo, moe doi do emisije svjetla. Maxwell-Boltzmann-ova distribucija prikazuje broj atoma u osnovnom i pobuenom stanju, ovisno o temperaturi i energetskoj razlici stanja:

g je mali cijeli broj koji ovisi o kvantnom broju svakog elementa

 Svaki prelaz elektrona u atomu daje veoma usku spektralnu liniju irine od 10-5 nm u idealnim uvjetima do 2 x 10-3 nm u realnim uvjetima pri 3000 oK. Zbog ogranienja instrumenta, ove linije su mnogo ire, oko 0,2 nm pri stvarnim mjerenjima.

Primjena u analitike svrhe

U atomskoj apsorpcionoj spektroskopiji koncentracija se odreuje na osnovu apsobance ispitivanog metala. U plamenoj fotometriji koncentracija se odreuje na osnovu intenziteta emisije ispitivanog metala. Da bi se moglo provesti ispitivanje sadraja, element mora biti u atomskoj formi, u gasnoj fazi. Da bi se to postiglo, uzorak se zagrijava na najmanje 2000 oC, pri emu dolazi do disocijacije svih veza.

Odnos broja atoma u pobuenom i nepobuenom stanju

Procesi koji se deavaju u plamenu

 to je energetska razlika izmeu elektronskih nivoa vea i to je nia temperatura, vei je broj atoma u osnovnom stanju, pa je zbog toga poeljnija metoda AAS. Plamenom fotometrijom kao emisionom metodom se odreuje svega nekoliko alkalnih i zemnoalkalnih metala. Brojne interferencije koje potjeu od matriksa, kemijskih interferencija, nestabilnosti elementa u pobuenom stanju i drugih fenomena koji se deavaju na visokim temperaturama oteavaju AAS.

Odreivanje sadraja u AAS

Apsorbanca u plamenu ovisi o broju atoma koji se nalaze u osnovnom stanju. Odreivanje se provodi usporeivanjem apsorbance uzorka sa apsorbancom standarda. A = kC Linearan odnos je sree samo kod veoma niskih konentracija, obino do 3 ppm, dok pri viim koncentracijama ovisnost apsorbance o koncentraciji nije linearna.

Ovisnost apsorbance i koncentracije

Odreivanje u plamenoj fotometriji

Za n broj atoma, intenzitet emisjije Ie ovisi o broju atoma dn koji se u osnovno stanje vrate u vremenskom periodu dt (Ie = dn/dt). Poto je n proporcionalan koncentraciji, onda je i odnos dn/dt proporcionalan koncentraciji pa se moe pisati Ie = kC. U sluaju jakog utjecaja matriksa, koristi se metoda standardnog dodatka.

Kalibracija metodom standardnog dodatka

Osnovna konfiguracija ureaja za AAS

1. Izvor zraenja; 2. Plamen; 3. Monokromator; 4. Fotomultiplikator

Proputeno i apsorbirano zraenje kontinuiranog i diskontinuiranog izvora

uplja katoda kao izvor zraenja

Termalni ureaji za prevoenje u atomsko stanje

Temperature plamena

Grafitna kiveta

Elektrotermalni program grafitne kivete

Hidridni sistemi

Izgled instrumenta

Plameni fotometri
Plamenik s atomizerom Filteri za odreene elemente (monokromatori) Fotomultiplikator

Korekcija interferencija primjenom D2 lampe

Primjena Zeemanovog efekta

Kada se atom izloi djelovanju jakog magnetnog polja, dolazi do promjena u energetskim nivoima elektrona (Zeemanov efekt). Ovaj fenomen dovodi do promjena u emisiji i apsorpciji atoma. U veini sluajeva svaka apsorpciona linija se cijepa na tri nove, polarizirane linije. Jenda linija (p linija) ostaje na istom mjestu kao i prije primjene magnetnog polja. Druge dvije linije (s linije) su pomaknute nekoliko pikometara od p linije i imaju polarizaciju normalnu na polarizaciju p liniju.

Spektralna linija prije i poslije ukljuenja magnetnog polja

Shema ureaja za AAS koji koristi Zeemanov efekt

Monokromator paralelan sa p polarizacijom (1) i normalan na p polarizaciju (2)

Instrument sa promjenom magnetnog polja i promjenom ugla polarizacije