‫ابعادروانشناختيفضا‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫گرد آورنده ‪:‬‬

‫حجت قلی زاده ساداتی‬
 ‫انواع فعاليتها‬

‫اجباري‬ ‫اختياري‬

‫رابطه ضعيف‬ ‫رابطه قوي‬

‫اجتماعي‬
‫دفعات مراوده‬

‫تعداد دفعات‬
‫خارج از خانه‬
 ‫دوستي نزديكي‬
‫بال‬
‫دوستي‬

‫آشنائي‬

‫ارتباط اتفاقي‬

‫پايين‬ ‫ارتباط غير فعال‬

‫ميزان ارتباطات‬
‫عكس العمل ها در انطباق با محيط‬

‫‪ -1‬عكس العمل عمومي‬

‫‪-2‬تنظيم و تعديل محيط و دفاع‬

‫‪-3‬انطباق در درك فضا‬

‫‪-4‬انطباق در رفتار‬

‫‪-5‬انطباق نيازها و توقعات‬

‫‪-6‬انطباق از طريق ترك محيط‬

‫‪ -7‬درماندگي‬
 ‫ابعاد طراحي فضاهاي باز شهري‬

‫ابعاد انساني‬ ‫ابعاد‬

‫كالبدي‬

‫حق و حقوق‬ ‫تيپولوژي‬ ‫اصول كالبدي‬

‫معني فضا و‬ ‫شهروندان در‬ ‫نيازهاي‬ ‫فضا‬
‫مناسب‬
‫ارتباط با آن‬ ‫فضاي شهري و‬ ‫انسان‬
‫كنترل‬
‫نياز فيزيولوژي‬ ‫پناهگاه‬

‫نياز امنيت‬ ‫امنيت فيزيكي و رواني‬

‫تعلق‬ ‫سمبوليسم (نمادگرايي) درمحيط‬

‫خود شكوفائي‬ ‫آزادي انتخاب‬

‫نياز به زيبائي‬ ‫زيبائي‌سازي رسمي‬

‫نيازهايانساندرفضاهايشهريبراساسالگويسلسلهمراتبيمازلو‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬راحتي‬
‫كشف‬
‫آسودگي‬
‫حضورفعالدرفضا‬
‫‪ ‬‬
‫حضورغيرفعالدرفضا‬
‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬
 ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬راحتي‪‬از‪‬راحتيابتدايي‌ ‪‬‬
‫تريننيازهايانساناست‬
‫حداقلراحتي‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬غذا‬
‫‪‬پناهگاه‬
‫‪‬‬
‫مكانيبراياستراحت‬
‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫هايابتداييدرفضايشهري‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫راحتي‌ ‪‬‬
‫حفاظتازملحظاتاقليمي ‪‬؛باران‬
‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬‫‪‬‬
‫‪ ‬‬
‫بادشديد‬
‫تابشآفتاب‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫محليبراينشستن‬
‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬

‫امنيتفيزيكيورواني‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫كمكمي‌كنند‪‬‬
‫عناصريكهبهراحتيدر‪‬فضا‪ ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪  ‬‬
‫عواملطبيعي‬
‫‪‬‬
‫‪‬آب‬
‫‪‬‬
‫فضايسبز‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬

‫منظرطبيعي‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
 ‫‪ ‬آسودگي‬
‫درحالتيكهفشارهايدرونيآزادگردد؛آسودگيحاصلمي‌ ‪‬‬
‫شود‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬

‫حالتيكهبدنوفكردرآزاديبسربرد‬
‫‪  ‬‬ ‫‪    ‬‬
 ‫حضورغيرفعالدرفضا‬
‫‪   ‬‬ ‫‪ ‬‬
‫شودبدونآنكهفعالباشد‪‬درگيري‪‬‬
‫‪  ‬‬ ‫دراينحالفردبامحيطدرگيرمي‌ ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪   ‬‬
‫منفعل‬
‫طبيعت‪،‬منظردورونزديك‬
‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬

‫گيران‪،‬اجرايموسيقيدرخيابان‪،‬مراسممذهبيـ‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫تماشايمردمـمعركه‌‬
‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬

‫ملي‬
‫عناصرمصنوع‪،‬ساختمانهايجذاب‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬

‫ها‪،‬آثارهنري‬
‫‪‬مجسمه‌ ‪ ‬‬
‫‪‬‬
‫اشياءـنخل‪،‬سقاخانه‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬
 ‫حضورفعالدرفضا‬
‫‪  ‬‬ ‫‪ ‬‬
‫نيازباديگرانبودن‪،‬دوستداشتنوموردمحبتقرارگرفتن‬
‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫آيندتاديگرانراببينندوارتباطبرقرار‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫افرادمسنازخانهبيرونمي‌ ‪ ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪  ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫كنند‬
‫آياشهرچنينامكانيرافراهمآوردهاست؟‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬
‫نقشپاركبرايازديگراندورشدناست‬
‫‪ ‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪   ‬‬
‫نقشميدانبراينزديكشدنبهديگراناست‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬
 ‫فضاهاي جامعه پذير‬

‫كيفيتي است كه در آن فضا افراد بطرف يكديگر و به‬

‫طرف فضا جذب مي‌گردند‪.‬‬

‫فضاهاي جامعه گريز‬

‫فضائ ي اس ت ك ه افراد را از فض ا واز يكديگ ر دفع‬

‫مي‌كند‪.‬‬
 ‫‪ -5‬كشف‬
‫نياز به تحريك‬
‫احساسات‬

‫و لذت تجربه‬
‫فضاهاي‬

‫جديد و مطبوع‬
‫مربوط به‬

‫كيفيت كشف فضا‬

‫‪.‬است‬
‫ضاهاي پيچيده و قابل كشف مي‌توانند شامل موارد زير باشد‪:‬‬

‫‪‬‬ ‫فضايپيچيدهفيزيكي‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫وقوعوقايعمختلفدرفضاكهقابلكشفشدنوغيرمترقبهباشد‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪    ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫‪‬‬ ‫وجودمناظرمختلفازداخلفضا‪،‬تواليپرسپكتيو‬
‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫نيازهاي انسان در فضاهاي شهري وتجلي كالبدي آن‬
‫توضيح‬ ‫ملحظات طراحانه‬ ‫نيازها‬
‫نياز انسان به پناهگاه‪ ،‬محلي‬ ‫ملحظات اقليم ي‪ ،‬محلهايي‬
‫راحتي‬
‫براي آرميدن‬ ‫براي نشستن‪ ،‬تأمين ايمني‬
‫فشارهاي‬ ‫آزاد سازي‬ ‫عناصر طبيعي آب‪ ،‬فضاي سبز‪،‬‬
‫فيزيكي و رواني‬ ‫مناظر آرام ونواحي بدون صدا‪،‬كم‬
‫كردن آلودگي صوتي‪،‬تامين امنيت‬
‫آسودگي‬

‫‪ -‬نظاره گر بودن ومواجهه با‬ ‫‪ -‬نگاه كردن مردم ‪ ،‬نمايشگران ‪،‬‬

‫مجموع ه فض ا ( كالبدي ‪ -‬غير‬ ‫ر‬ ‫مناظ‬ ‫حضور غير فعال‬
‫كالبدي )‬ ‫مطبوع ‪ ،‬هنرهاي عمومي ‪،‬‬
‫مبلمان شهري با طرح هاي خاص‬
‫‪-‬و…‬
‫فضاهاي ثانوي ‪ ،‬مبلمان آزاد‬
‫‪ -‬بعضي از فضاها بايستي فعاليت‬
‫تعاملت اجتماعي‬ ‫بالي بدني را بطلبند‬ ‫حضور فعال‬
‫‪ -‬قابلي ت انطباق فضا براي انجام‬
‫مراسم‬
‫‪ -‬برنامه ريزي براي فعاليتهاي‬
‫خاص‬
‫‪ -‬لذت بردن از تجربه فضاي‬ ‫مشاهده بخشهاي متفاوت وغير قابل‬
‫جديد‬ ‫پيش بيني فضا وفعاليتها‪ -‬تباين طراحي‬
‫كالبدي‪ - .‬فعاليتهاي برنامه ريزي شده ‪.‬‬ ‫كشف‬
‫پيچيدگي بصري ‪ -.‬بعضي فضاها بايستي‬
‫فرصت اكتشاف را فراهم آورند‬
 ‫حقوحقوقمردمدرفضاوكنترلآن‬
‫‪‬‬ ‫‪   ‬‬ ‫‪‬‬
‫كنترلفضاعبارتنداز‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬
‫دسترسيبهفضا‬
‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬

‫آزاديفعاليت‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫بدستآوردنمالكيت‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬‫‪‬‬
‫معنيدادنبهمحيط‬
‫‪  ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬

‫باكنترلمحيطشهرياحتمالتجاوزخواستهيا‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫ناخواستهبهحقوقيكديگركنترلمي‌شود‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬
 ‫تعادلميانكنترلوحقوقاستفاده‌كنندگان‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫معياريجهتسنجشمطلوبيتفضايبازشهري‬
‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
 ‫عواملكنترلكننده‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫هنجارهاياجتماعيورفتارشهروندان‬
‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫طراحيفضا‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫مديريتفضا‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫حقوحقوقشهرونداندرفضاعبارتنداز‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪  ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬دسترسي‬
‫آزاديفعاليت‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫ادعايقلمرو‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬تغيير‬
‫مالكيتوواگذاري‬
‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬
‫‌يابيبهفضا‬
‫‪ ‬‬ ‫امكاندست‬
‫‪‬‬ ‫‪ ‬ـدسترسي ‪‬‬
‫دسترسيفيزيكي‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫دسترسياجتماعي‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫دسترسيبصري‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬نمادين‬
 ‫موانعدسترسيفيزيكي‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫دروازه‌ها‬
‫ديوارها‬
‫نرده‌ها‬
‫تغييرسطح‬
‫‪‬‬

‫ترافيك‪‬‬
‫ترافيكسنگينمعابرمانعدسترسيبهفضاومانع‬
‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‌وريازآنهااست‪‬‬
‫‪  ‬‬ ‫بهره‬
 ‫دسترسياجتماعي‪‬‬
‫‪‬‬
‫‌هاياجتماعيبايستيقادر‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫همهطبقاتوليه‬
‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫بهاستفادهازفضاباشند‬
‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬

‫دسترسيبصري‪‬‬
‫‪‬‬
‫امكانديدهشدنفضامطلوبيتفضاراارتقا‬
‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫مي‌دهد‪‬‬
‫عدمدسترسيبصريبهفضامانعيدر‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‌گيريازآنوايجاداحساسترسازوقوع‬
‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪   ‬‬ ‫بهره‬
‫جرم‬
 ‫دسترسينمادين‪‬‬
‫‪‬‬
‫‌هايورودوحضوردرقلمروي‪‬‬
‫‪ ‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫ايجادعلئميكهآستانه‬
‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬
‫فضاهارااعلمكند‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬
 ‫ـآزاديفعاليت ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫آزاديحقوحقوقازيكفضاوفعاليتدرآنفضاهايشهر‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪  ‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪  ‬‬ ‫‪  ‬‬
‫بطورمشتركتوسطتماميشهرونداناستفادهمي‌شود‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫ـادعايقلمرو‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫حقادعايقلمروييخاصدرفضاچنانچه”خود“حريم‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‌كند‬
‫خصوصيحفظشود‪،‬حستعلقبهفضارازيادمي ‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫قلمرو‬
‫‪ -4‬تغييـر ‪ :‬قابليـت ـدگرگونـي ـفضـا ـاسـت‪ .‬در ـايـن ـشرايط ـ‬
‫نيازهاي استفاده‌كنندگان در فضا قابل پاسخگوئي است‪.‬‬

‫قابليتتغييراتموقتي‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫گلكوچك‬
‫‪‬‬
‫بازارهايهفتگي‬
‫‪‬‬
‫انجاممراسم‬
‫‪‬‬
‫قابليتتغييراتهفتگي‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
 ‫مالكيتوواگذاري‬
‫‪‬‬
‫‌شود‬
‫‪‬‬ ‫‌هايمسكونيبزرگبرامكاناتخودكهدرسطحارائهمي‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪  ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫مانندمالكيتمجتمع‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫مالكيتوكنترلمتولياناماكنمذهبي‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬
‫ن‌بست‬
‫كنترلكوچهب ‌‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫مالكيتاجتماعي ‪‬‬
‫‪‬‬
‫ازطريقنصبدروروديبرآن‬
‫‪ ‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬
‫محلتدروازه‌اي‪‬‬
‫‪‬‬
‫علئم معمارانه در فضا كه آستانه ورود به محلت در‬
‫شهرهاي ايران‬
 ‫معادل فيزيكي‬ ‫توضيح‬ ‫ابعادكنترل‪‬‬
‫‪‬‬
‫زياد كردن دسترسي توسط ازدياد‬
‫راههاي دسترسي ممكن به فضا‬
‫دسترسي‬
‫ازدياد دسترسي بصري جهت كم كردن‬ ‫امكان ورود فيزيكي‬
‫ترس از جنايت و ازدياد احساس خوش آمد به‬
‫فضا‬
‫به فضا‬
‫فضا بايد به خوبي متصل به اطراف باشد‬
‫وجود تابلوها و علئم نمادين بايستي در‬
‫دسترس بودن فضا را اعلم كند‬
‫جتماعي‬
‫ايجاد تسهيلت راحتي فيزيكي‬ ‫آزادي استفاده از‬ ‫آزادي فعاليت‬
‫و رواني‬ ‫فضا بانمادين‬
‫رعايت حق‬
‫حذف استفاده واستفاده‬ ‫ديگران‬
‫كنندگان مزاحم‬
‫طراحي خرد فضاها‬ ‫بدست آوردن قلمرو‬ ‫ادعا كردن‬
‫تشويق فعاليتهاي متنوع‬
‫تركيب خرد فضاها به طور مناسب‬
‫فراهم آوردن مبلمان شهري قابل‬
‫و فضاي خصوصي‬
‫حركت‬ ‫لزم‬
‫تغيير فضا وامكان برگشت به حالت‬ ‫امكان تغيير فضا‬
‫اول‬
‫امكان انطباق جهت افزودن يا كم‬
‫جهت نيازهاي‬ ‫انطباق‬
‫كردن از فضا‬ ‫استفاده كنندگان‬
‫حركت ‪،‬‬
‫مختلف‬ ‫در قابل‬
‫سطوح‬ ‫شهري‬
‫مبلمان فضا‬
‫قابليت كنترل‬ ‫قابليت آنكه به‬ ‫مالكيت‬
‫اعلناتبسته يا باز‬ ‫مانند بستنتابلوي‬
‫كامل ‪ ،‬نيمه‬
‫كامل‬
‫مالكيت شخص يا‬
‫مشاركت در طراحي وساخت فضا معني‬ ‫فضا و‬ ‫دربهآيد‬ ‫معنا گروه‬
‫بخشي‬
‫وارتباط با فضا را افزايش مي دهد‬
‫افزودن علئم ‪ ،‬خوانايي فضا را افزايش‬ ‫ارتباط با فضا با‬ ‫معني و‬
‫مي دهد مانند مجسمه ‪ ،‬پلك ‪ ،‬نام ‪ ،‬علئم‬
‫ونمادها‬
‫افراد و گروهها‬ ‫ارتباط‬
‫نشانه هاي نمادين جهت معني بخشيدن‬
‫به فضا وارسال پيام به استفاده كنندگان‬
 ‫نيازبهارتباط‪‬‬
‫‪ ‬‬
‫طراحي فيزيكي جهت ايزوله كردن يا ارتباط ايجاد كردن در‬
‫فضائي شهري‬

‫نظـم فيزيكي مي‌توا ند تماس را تشويق كند و يا تماس را‬

‫مشكل نمايد‪.‬‬
 ‫معني بخشي به فضا و ارتباط با آن‬
‫ارتباطمثبتبافضابرقراركردنپيشنياززندگيمطلوبدرشهر‬
‫‪  ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪  ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬

‫است‬

‫ارتباط با فضا يعني ريشه دار بودن‬

‫ريشه داشتن‪ ،‬يك حالت غير منعكس از بودن است‪،‬‬

‫حالتـي ـكـه ـشخصـيت ـانسـاني ـنشأـت ـگرفتـه ـاز ـمحيط‬
‫است‪.‬‬

‫آگاهي از معاني و ميزان ارتباط با فضا محيطي آكنده‬

‫از عاطفه ايجاد مي‌كند‪.‬‬
 ‫سطح ارتباط‬

‫سطحفرديايجادكنندههويتمكان‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪.1‬‬

‫سطحگروهي‬
‫‪‬‬ ‫‪.2‬‬

‫سطحكلجامع‬
‫‪ ‬‬ ‫‪.3‬‬
 ‫معني فضا‬
‫پيوست فضاها‬
‫هويت فردي‪-‬‬
‫اجتماعي‬
‫جلوگيري از تماس‬ ‫تشويق به تماس‬

‫بصري و شنيداري‬ ‫بصري و شنيداري‬

‫وجود ديوار‬ ‫بدون ديوار‬

‫مسافت دور‬ ‫مسافت نزديك‬

‫سرعت بال‬ ‫سرعت پائين‬

‫چند سطح‬ ‫يك سطح‬

‫جهت پشت به پشت‬ ‫جهت روبرو‬