You are on page 1of 66

CERIMONIAL E PROTOCOLO

CERIMONIAL E PROTOCOLO

CERIMONIAL = POMPA, FORMALIDADE; PROTOCOLO = REGRA, PADRO DE CONDUTA.

CERIMONIAL E PROTOCOLO
TEMAS A SEREM ABORDADOS

FORMAS DE TRATAMENTO;
LEGISLAES DE REFERNCIA;

PRECEDNCIA;
SMBOLOS NACIONAIS;

ASPECTOS GERAIS SOBRE OS CERIMONIAIS;


CERIMONIAL MILITAR DE PASSAGEM DE COMANDO;

CERIMONIAL E PROTOCOLO
REFERNCIAS
LEI N 5.700/71 SMBOLOS NACIONAIS;
DECRETO N PBLICO; MANUAL DE REPBLICA; 70.274/72 NORMAS DE CERIMONIAL

REDAO

OFICIAL

DA

PRESIDNCIA

DA

VADE-MCUM DO EXRCITO BRASILEIRO; USOS E COSTUMES.

CERIMONIAL E PROTOCOLO
FORMAS DE TRATAMENTO

Definem a forma com que devemos nos dirigir s autoridades de forma verbal e escrita.
Fazem parte do protocolo.

CERIMONIAL E PROTOCOLO
FORMAS DE TRATAMENTO

LEGISLAO DE REFERNCIA

MANUAL DE REDAO OFICIAL DA PRESIDNCIA DA REPBLICA

CERIMONIAL E PROTOCOLO
FORMAS DE TRATAMENTO EMPREGA-SE O TRATAMENTO Vossa Excelncia / Excelentssimo Sr. Presidente da Repblica; Vice-Presidente da Repblica; Ministros de Estado; Secretrios Executivos dos Ministrios; Procurador Geral da Repblica; Governadores de Estado e do Distrito Federal; Vice-Governadores; Prefeitos Municipais; Secretrios de Estado; Senadores, Deputados Estaduais e Federais;

CERIMONIAL E PROTOCOLO
FORMAS DE TRATAMENTO

EMPREGA-SE O TRATAMENTO Vossa Excelncia / Excelentssimo Sr.


Continuao...

Ministro do Tribunal de Contas da Unio; Presidentes e Conselheiros dos TCEs; Oficiais Generais das Foras Armadas; Desembargadores, Juzes e Promotores de Justia; Embaixadores e Cnsules; Vereadores Presidentes das Cmaras Municipais(*).

CERIMONIAL E PROTOCOLO
FORMAS DE TRATAMENTO

AUTORIDADES ECLESISTICAS PAPA


Vossa Santidade (V.S.) Santssimo Padre CARDEAIS

Vossa Eminncia (V.Em)


Eminentssimo Senhor (Emm Sr.)

CERIMONIAL E PROTOCOLO
FORMAS DE TRATAMENTO

AUTORIDADES ECLESISTICAS
BISPOS E ARCEBISPOS

Vossa Excelncia Reverendssima


Excelentssimo e Reverendssimo Sr. CLRIGOS, SACERDOTES E RELIGIOSOS Reverendo (Revd)

CERIMONIAL E PROTOCOLO
FORMAS DE TRATAMENTO

AUTORIDADES MONRQUICAS
REIS, RAINHAS E IMPERADORES Vossa Majestade (V.M.) PRNCIPES E PRINCESAS Vossa Alteza (V.A.)

CERIMONIAL E PROTOCOLO
FORMAS DE TRATAMENTO

DEMAIS AUTORIDADES REITORES DE UNIVERSIDADES Vossa Magnificncia Magnfico Reitor DEMAIS AUTORIDADES
Senhor ...
Exemplos:

- Senhor Coronel; Senhor Subsecretrio; Senhor Diretor, etc.

(*) Obs: Esto abolidas as formas: Ilustrssimo (ILMO) e Dignssimo (DD ou MD).

CERIMONIAL E PROTOCOLO
PRECEDNCIA As regras de precedncia estabelecem a hierarquia entre as autoridades dos diversos segmentos.

Esta hierarquia estabelecida atribuindo-se a cada autoridade seu respectivo nvel de escalonamento.

Referncia: Decreto Federal n 70.274/72 Aprova as normas do cerimonial pblico e a ordem geral de precedncia.

CERIMONIAL E PROTOCOLO
PRECEDNCIA NVEL 1

PRESIDENTE DA REPBLICA.

CERIMONIAL E PROTOCOLO
PRECEDNCIA NVEL 2 Vice-Presidente da Repblica; Governador do Estado em que ocorre a cerimnia; Cardeais; Embaixadores estrangeiros.

CERIMONIAL E PROTOCOLO
PRECEDNCIA NVEL 3 Presidente do Congresso Nacional; Presidente da Cmara dos Deputados; Presidente do Supremo Tribunal Federal.

CERIMONIAL E PROTOCOLO
PRECEDNCIA NVEL 4 Ministros de Estado;

Chefes do Gabinetes Civil e Militar da Presidncia da Repblica;


Chefe do Estado-Maior das Foras Armadas; Vice-Governador cerimnia; do Estado em que ocorre a

Seguem outras autoridades...

CERIMONIAL E PROTOCOLO
PRECEDNCIA PRINCIPAIS ASPECTOS LEGAIS
Art . 1 O Presidente da Repblica presidir sempre a cerimnia a que comparecer. Pargrafo nico. Os antigos Chefes de Estado passaro logo aps o Presidente do Supremo Tribunal Federal, desde que no exeram qualquer funo pblica. Neste caso, a sua precedncia ser determinada pela funo que estiverem exercendo. Art . 2 No comparecendo o Presidente da Repblica, o VicePresidente da Repblica presidir a cerimnia a que estiver presente. Pargrafo nico. Os antigos Vice-Presidentes da Repblica, passaro logo aps os antigos Chefes de Estado, com a ressalva prevista no pargrafo nico do artigo 1.

CERIMONIAL E PROTOCOLO
PRECEDNCIA PRINCIPAIS ASPECTOS LEGAIS
Art . 3 Os Ministros de Estado presidiro as solenidades promovidas pelos respectivos Ministrios.

Art . 4 A precedncia entre os Ministros de Estado, ainda que interinos, determinada pelo critrio histrico de criao do respectivo Ministrio, na seguinte ordem:
Justia; Marinha; Exrcito; Relaes Exteriores; Fazenda; Transportes; Agricultura; Educao e Cultura; Trabalho e Previdncia Social, Aeronutica; Sade, Indstria e Comrcio; Minas e Energia; Planejamento e Coordenao Geral; Interior; e Comunicaes.

CERIMONIAL E PROTOCOLO
PRECEDNCIA PRINCIPAIS ASPECTOS LEGAIS
Da Precedncia nos Estados Distrito Federal e Territrios
Art . 6 Nos Estados, no Distrito Federal e nos Territrios, o Governador presidir s solenidades a que comparecer, salvo as dos Poderes Legislativo e Judicirio e as de carter exclusivamente militar, nas quais ser observado o respectivo cerimonial. Pargrafo nico. Quando para as cerimnias militares for convidado o Governador, ser-lhe- dado o lugar de honra.

CERIMONIAL E PROTOCOLO
PRECEDNCIA PRINCIPAIS ASPECTOS LEGAIS
Art . 7 No respectivo Estado, o Governador, o Vice-Governador, o Presidente da Assemblia legislativa e o Presidente do Tribunal de Justia tero, nessa ordem, precedncia sobre as autoridades federais. Pargrafo nico. Tal determinao no se aplica aos Presidentes do Congresso Nacional, da Cmara dos Deputados e do Supremo Tribunal Federal, aos Ministros de Estado, ao Chefe do Gabinete Militar da Presidncia da Repblica, ao Chefe do Gabinete Civil da Presidncia da Repblica, ao Chefe do Servio Nacional de Informaes, ao Chefe do Estado-Maior das Foras Armadas e ao Consultor-Geral da Repblica, que passaro logo aps o Governador.

CERIMONIAL E PROTOCOLO
PRECEDNCIA PRINCIPAIS ASPECTOS LEGAIS
Art . 8 A precedncia entre os Governadores dos Estados, do Distrito Federal e dos Territrios determinada pela ordem de constituio histrica dessas entidades, a saber:
Bahia, Rio de Janeiro, Maranho, Par, Pernambuco, So Paulo, Minas Gerais, Gois, Mato Grosso, Rio Grande do Sul, Cear, Paraba, Esprito Santo, Piau, Rio Grande do Norte, Santa Catarina, Alagoas, Sergipe, Amazonas, Paran, Acre, Mato Grosso do Sul, Distrito Federal, e Territrios: Amap, Fernando de Noronha, Rondnia e Roraima.

CERIMONIAL E PROTOCOLO
PRECEDNCIA PRINCIPAIS ASPECTOS LEGAIS

Art. 10 Nos Municpios, o Prefeito presidir as solenidades municipais. Art. 18 Quando o Presidente da Repblica se fizer representar em solenidades ou cerimnias, o lugar que compete a seu representante direita da autoridade que as presidir. Pargrafo 2 Nenhum convidado poder fazer-se representar nas cerimnias a que comparecer o Presidente da Repblica.

CERIMONIAL E PROTOCOLO
CONVITES
ELABORAO
1. QUEM CONVIDA PRINCIPAIS INFORMAES: 2. PARA QUE CONVIDA

3. QUANDO SER
4. ONDE SER

INFORMAES ADICIONAIS:

1. DEFINIO DO TRAJE 2. PEDIDO DE CONFIRMAO

3. OUTRAS ORIENTAES

CERIMONIAL E PROTOCOLO
CONVITES
MENSAGENS DE CONFIRMAO - Favor responder;
- RSVP (Rpondez sil vous plat); - Somente para escusas.

CERIMONIAL E PROTOCOLO
ASPECTOS GERAIS CUIDADOS AO CONVIDAR
AO CONVIDAR: tem: a honra o prazer = a satisfao Autoridade / Superior; Amigos, pares e subordinados;

CERIMONIAL E PROTOCOLO
CONVITE

MODELO
CONVITE
O Governador do Estado do Rio de Janeiro,

Srgio Cabral

tem a satisfao de convid-lo para o jantar comemorativo do aniversrio do estado do Rio de Janeiro, a realizar-se s vinte horas e trinta minutos, do dia vinte de cinco de janeiro de dois mil e trs, no Palcio Guanabara, Rua Pinheiro Machado, s /n - Laranjeiras. Traje: Passeio Completo Favor confirmar presena - (21) 2222-6666 com Maria

CERIMONIAL E PROTOCOLO
AUTORIDADES

RECEPO

REGISTRO

CITAO

CERIMONIAL E PROTOCOLO
AUTORIDADES MODELO DE NOMINATA

Cerimonial do CBMERJ Nominata


Nome: Cargo / Entidade: Representando:
NO FAZER USO DE ABREVIATURAS E SIGLAS

CERIMONIAL E PROTOCOLO
AUTORIDADES

NO CONFUNDIR !!

Interino Em exerccio

O cargo em questo est vago. O titular se afasta temporariamente.

CERIMONIAL E PROTOCOLO
SMBOLOS NACIONAIS

EXECUO DE HINOS
HINO NACIONAL BRASILEIRO Deve ser executado antes de hinos de estados e outros hinos; Sua execuo NO EXIGE posicionamento em direo a bandeira nacional. necessrio apenas que estejam todos de p, com boa postura, ateno e respeito e, no caso dos militares, a posio de sentido.

CERIMONIAL E PROTOCOLO
SMBOLOS NACIONAIS EXECUO DE HINOS
HINO DE NAO ESTRANGEIRA Pelo princpio da cortesia, deve ser executado antes do hino nacional brasileiro;

Referncia: Lei Federal n 5.700/71 4 art. 25. Dispe sobre a forma e a apresentao dos Smbolos Nacionais.

CERIMONIAL E PROTOCOLO
SMBOLOS NACIONAIS BANDEIRA NACIONAL

Referncia: Lei n 5.700/71 Dispe sobre a forma e a apresentao dos Smbolos Nacionais. Art. 10. A Bandeira Nacional pode ser usada em todas as manifestaes do sentimento patritico dos brasileiros, de carter oficial ou particular.

CERIMONIAL E PROTOCOLO
SMBOLOS NACIONAIS

BANDEIRA NACIONAL
Art. 19. A Bandeira Nacional, em todas as apresentaes no territrio nacional, ocupa lugar de honra, compreendido como uma posio: I - Central ou a mais prxima do centro e direita deste, quando com outras bandeiras, pavilhes ou estandartes, em linha de mastros, panplias, escudos ou peas semelhantes; II - Destacada frente de outras bandeiras, quando conduzida em formaturas ou desfiles; III - A direita de tribunas, plpitos, mesas de reunio ou de trabalho. Pargrafo nico. Considera-se direita de um dispositivo de bandeiras a direita de uma pessoa colocada junto a le e voltada para a rua, para a platia ou de modo geral, para o pblico que observa o dispositivo.

CERIMONIAL E PROTOCOLO
SMBOLOS NACIONAIS

Panplia com a Bandeira Nacional acompanhada de outras 12 Bandeiras Histricas

CERIMONIAL E PROTOCOLO
SMBOLOS NACIONAIS
BANDEIRA NACIONAL Sempre direita das tribunas, plpitos ou mesas de reunio, diretora e de trabalho.

Central, distendida sem mastro, no podendo ser ocultada, mesmo parcialmente

CERIMONIAL E PROTOCOLO
SMBOLOS NACIONAIS

Exemplo de desrespeito Bandeira Nacional

CERIMONIAL E PROTOCOLO
ASPECTOS GERAIS

DISCURSOS
Devem ser realizados em ordem crescente de precedncia, ou seja, a autoridade de maior precedncia fala por ltimo.

(*)Importante:
Compete ao cerimonial Informar a autoridade de que ela ter a oportunidade de pronunciar-se e, confirmar seu interesse em fazer uso da prerrogativa; Informar o momento da cerimnia em que a autoridade ser convidada a fazer seu pronunciamento e, se possvel; Informar o tempo disponibilizado para a realizao do discurso.

CERIMONIAL E PROTOCOLO
TIPOS DE CERIMONIAL

COM FORMAO DE MESA DE HONRA


4 2 1 3 5

NMERO MPAR
1- Maior autoridade: preside a cerimnia; 2- Segunda maior autoridade presente;

3- Anfitrio: a esquerda da maior autoridade;


As demais autoridades so posicionadas em ordem decrescente de precedncia, do centro para as extremidades, alternando-se direita / esquerda.

FORMAO DE MESA DE HONRA NMERO MPAR

CERIMONIAL E PROTOCOLO
TIPOS DE CERIMONIAL

COM FORMAO DE MESA DE HONRA 5 3 1 2 4 6

NMERO PAR
1- Maior autoridade: preside a cerimnia posio centraldireita; 2- Anfitrio: posio central-esquerda. As demais autoridades so posicionadas em ordem decrescente de precedncia, do centro para as extremidades, alternando-se direita / esquerda.

CERIMONIAL E PROTOCOLO
TIPOS DE CERIMONIAL

COM PALANQUE DE AUTORIDADES

9 4

7 2

6 1
PBLICO

8 3

10 5

O protocolo para posicionamento das autoridades anlogo ao da composio de mesa de honra.

CERIMONIAL E PROTOCOLO
TIPOS DE CERIMONIAL

COM PALANQUE DE AUTORIDADES

IMPORTANTE !!

O acesso ao palanque s deve ser permitido aps a chegada da maior autoridade, que dever ser a primeira a subir.

CERIMONIAL E PROTOCOLO
TIPOS DE CERIMONIAL

INAUGURAES
FITA DE INAUGURAO
AMBIENTES EXTERNOS DESENLACE Lao com duas pontas; O desenlace poder ser feito por mais de duas pessoas;

AMBIENTES INTERNOS CORTE


Utiliza-se bandeja, tesoura e luvas brancas;

Uma pessoa corta a fita e d acesso s autoridades.

INAUGURAO DO DBM 2/22 - VALENA

CERIMONIAL E PROTOCOLO
TIPOS DE CERIMONIAL INAUGURAES / PLACA INAUGURAL Deve obedecer aos seguintes aspectos:

Ser de bronze, ao escovado ou acrlico; Medidas: 60 x 80cm.


Dever conter as seguintes informaes: Descrio do que se inaugura; Principais autoridades responsveis; Local e data do ato.

CERIMONIAL E PROTOCOLO
TIPOS DE CERIMONIAL INAUGURAES / PANO INAUGURAL Caractersticas: Deve cobrir totalmente a placa; Sua cor deve ter afinidade com a ocasio / instituio; Jamais utilizar a bandeira nacional.

INAUGURAO DO CENTRO ESTADUAL DE ADMINISTRAO DE DESASTRES

CESTAD / DGDEC

CERIMONIAL E PROTOCOLO

CERIMONIAL MILITAR
PASSAGEM DE COMANDO

PORTARIA N 595, DE 30 DE OUTUBRO DE 2000 Aprova o VADE-MCUM de Cerimonial Militar do Exrcito Passagem de Comando (VM 02).

CERIMONIAL E PROTOCOLO

CERIMONIAL MILITAR
PASSAGEM DE COMANDO

EM LOCAL ABERTO EM LOCAL FECHADO

CERIMONIAL E PROTOCOLO

CERIMONIAL MILITAR
PASSAGEM DE COMANDO EM LOCAL ABERTO
SEQUNCIA DO CERIMONIAL

1) Incorporao do pavilho nacional (*)Deve ser realizada antes da chegada das autoridades que participam da transmisso do cargo; 2) Recepo das Autoridades 3) Chegada da Maior autoridade e incio da cerimnia 4) Abertura com a execuo do hino nacional

5) Introduo e citaes
6) Leitura do ato de exonerao do substitudo

CERIMONIAL E PROTOCOLO

CERIMONIAL MILITAR
PASSAGEM DE COMANDO EM LOCAL ABERTO
SEQUNCIA DO CERIMONIAL

7) Leitura do elogio dirigido ao substitudo por autoridade competente 8) Palavras de despedida do substitudo

9) Leitura do ato de nomeao do substituto


10) Leitura do CURRICULUM VITAE do substituto - O CURRICULUM VITAE deve ser objetivo e contemplar apenas informaes compatveis com a circunstncia.

- conveniente que o cerimonial envie previamente o modelo para que a autoridade preencha de forma orientada.

CERIMONIAL E PROTOCOLO

CERIMONIAL MILITAR
PASSAGEM DE COMANDO EM LOCAL ABERTO
SEQUNCIA DO CERIMONIAL

11) Ato solene de transmisso do cargo A autoridade que preside a passagem assume seu lugar de destaque, acompanhada dos oficiais envolvidos na transmisso do cargo; O ato solene realizado perante a bandeira nacional, que d entrada aps o posicionamento dos oficiais e s permanece no dispositivo durante a transmisso. Aps a retirada do pavilho nacional, os oficiais se apresentam autoridade que preside o ato.

CERIMONIAL E PROTOCOLO

CERIMONIAL MILITAR
PASSAGEM DE COMANDO EM LOCAL ABERTO
SEQUNCIA DO CERIMONIAL

11) Ato solene de transmisso do cargo OBSERVAO

Aps terem assumido seus lugares no dispositivo todos de frente para a bandeira e com espadas perfiladas o Oficial substitudo pronuncia sua frase de transmisso do cargo e, logo a seguir, o substituto pronuncia sua frase de assuno. Aps ambos terem pronunciado suas frases, voltam-se para o centro, abatem suas espadas em continncia individual, desfazem o movimento e, finalmente, retornam posio original.

CROQUI DO DISPOSITIVO DE TRANSMISSO

cargo

TRANSMISSO DO CARGO

CERIMONIAL E PROTOCOLO

CERIMONIAL MILITAR
PASSAGEM DE COMANDO EM LOCAL ABERTO
SEQUNCIA DO CERIMONIAL

12) Revista tropa realizada pelo novo comandante que deve estar com a espada perfilada;

O comandante substitudo acompanha revista com a espada embainhada, colocando-se direita do novo comandante e, mantendo-se um passo a retaguarda deste.
Ambos devem parar e saudar a bandeira nacional quando por ela passarem.

REVISTA TROPA

CERIMONIAL E PROTOCOLO

CERIMONIAL MILITAR
PASSAGEM DE COMANDO EM LOCAL ABERTO
SEQUNCIA DO CERIMONIAL

13) Desfile realizado em continncia ao novo comandante;

Durante o desfile, o comandante substituto estar com a espada embainhada, mantendo a bainha fora do gancho e as luvas caladas. Nessa situao, responder a continncia da tropa em desfile, fazendo a continncia individual como se estivesse desarmado.

CERIMONIAL E PROTOCOLO

CERIMONIAL MILITAR
PASSAGEM DE COMANDO EM LOCAL ABERTO
SEQUNCIA DO CERIMONIAL
14) Inaugurao do retrato na galeria de ex-comandantes - O retrato dever ser tirado de frente e sem cobertura, com as insgnias do ltimo posto em que exerceu o cargo.

- Sob o retrato, dever estar escrito o nome do ex-comandante, com as datas do incio e do trmino do comando.
- A galeria dever manter o padro j existente e as fotos em preto e branco.

CERIMONIAL E PROTOCOLO

CERIMONIAL MILITAR
PASSAGEM DE COMANDO EM LOCAL ABERTO
SEQUNCIA DO CERIMONIAL
14) Inaugurao do retrato na galeria de ex-comandantes - A inaugurao do retrato do comandante substitudo na galeria dos excomandantes da OM ser o primeiro ato conduzido pelo comandante substituto. - O retrato do comandante substitudo dever estar coberto com a "bandeirainsgnia" de comando da OM. Para descerrar a "bandeira-insgnia", o comandante substituto dever convidar a autoridade imediatamente superior na cadeia de comando, que poder conceder tal deferncia esposa ou a outro familiar do homenageado.

CERIMONIAL E PROTOCOLO

CERIMONIAL MILITAR
TRANSMISSO DE CARGO EM LOCAL FECHADO

Modelo adotado para transmisso de cargos de Chefia, Direo e Assessoramento, cujas organizaes no possuem efetivo expressivo.

CERIMONIAL E PROTOCOLO

CERIMONIAL MILITAR
TRANSMISSO DE CARGO EM LOCAL FECHADO

Os Oficiais realizam a transmisso sem as espadas e com a cabea descoberta; A seqncia do cerimonial praticamente a mesma utilizada para local aberto, no havendo obviamente revista tropa e desfile; No h Guarda Bandeira, mas apenas o porta-bandeira.

TRANSMISSO DE CARGO EM LOCAL FECHADO

"A

Grandeza no consiste em receber honras, mas sim em merec-las."


Aristteles

Agradecimentos

You might also like