CONTEXTO HISTRICO

Ano 476 d.C.: cada do Imperio Romano

O Imperio Romano de Occidente fragmentase en numerosos reinos: visigodos, suevos, francos, vndalos, ostrogodos... En Espaa os visigodos crearn o primeiro estado independente da pennsula. A partir do 711 (entrada dos musulmns en na pennsula) desaparece o estado visigodo e xorde o REINO ASTUR O contacto entre cristins e rabes d lugar CULTURA MOZRABE.

DE LA HISPANIA ROMANA AL REINO VISIGODO DE TOLEDO

 No contexto europeo e no particular espaol, a arte prerromnico debe basicamente considerarse como unha etapa ou periodo entre dous grandes momentos artsticos e culturais (romano e romnico) e non un "estilo histrico" concreto e definido.

Dous estilos dentro do prerromnico europeo inflen esencialmente no nacemento do romnico. Estes son o carolinxio e o otoniano. En Espaa a arte prerromnica abarca unha conflictiva sucesin e interrelacin de tres estilos relacionados entre si pero con distintos matices (arte visigodo, asturiano e mozrabe).

REINO VISIGODO
Visigodos: pobo de orixe xermnico Numerosos contactos con Roma: asimilacin da cultura clsica: organizacin, dereito, costumes. Conversin de Recaredo:

O catolicismo relixin oficial do Estado - Avance cara unificacin peninsular - Integracin entre as das sociedades peninsulares, hispano-romanos e godos

Na primera mitad del siglo VII: prodcese a unificacin territorial da Pennsula

A fragmentacin poltica do occidente europeo orixina a creacin de formas artsticas particulares en cada reino, de gran originalidad: A ARTE PRERROMNICA. unha poca na que non hai un estilo comn en Europa. A unidade da arte europea non chegar ata o sculo XI coa aparicin da arte Romnica. En Espaa estivo representado pola: Arte visigoda Arte asturiana Arte mozrabe Arte de repoboacin

ARTE VISIGODO
Sntese de elementos: Herdanza greco-romana: plantas basilicais, ordes arquitectnicos, elementos decorativos. Achega cristi: temtica relixiosa. Influxo oriental: plantas de cruz grega, a cpula de orixe bizantino, elementos decorativos. Elementos decorativos xermnicos: dos seus utensilios, armas e xoias.

ARQUITECTURA
Manifestacin mis desenvolvida na arte visigoda malia ser un pobo xermano e polo tanto sen tradicin arquitectnica. Esta preferencia explcase pola gran admiracin que tia este pobo pola cultura romana. Nos sculos V e VI: continuacin da arte hispanorromana debido falta de unidade poltica e relixiosa na pennsula. No sculo VII: conversin de Recaredo ao cristianismo: unificacin territorial, poltica e relixiosa. Creacin de formas propias.

ARQUITECTURA: LAS PLANTAS

Se ensayan e fixan os modelos que triunfarn mis tarde: a) PLANTA : de cruz, basilical e fusin de ambas (cruz inscrita nunha estrutura basilical). Cabecera de forma cadrada. A capela separbase do resto do templo mediante un iconostasio.

SAN JUAN DE BAOS

SAN PEDRO DA NAVE

SANTA COMBA DE BANDE

Planta basilical

Fusin de la planta basilical con la de cruz

Planta de cruz

ARQUITECTURA: ELEMENTOS SUSTENTANTES

b) MUROS E COLUMNAS con dous tipos de capiteis: - De influencia romana, corintio con follas esquematizadas - De influencia bizantina: tronco-cnico, con cimacio.

Capitel tronco-cnico con cimacio

Daniel no foso dos lens

O relevo se adaptase ao marco arquitectnico, simetra nas formas.

Predomina o muro de aparello regular - sillar-, asentado en seco (axustando os sillares de forma precisa sen que medie morteiro de unin). Tamn empregan o sillarejo,e o ladrillo.
Muros moi grosos e con poucos vans para soportar as empxes da teitume.

ARQUITECTURA: ELEMENTOS SUSTENTADOS

c) ELEMENTOS SUSTENTADOS: Cubertas: teitos de madeira e bvedas de cann e de arista. Arco de ferradura visigodo.

ARQUITECTURA: ELEMENTOS SUSTENTADOS

ARCO DE FERRADURA VISIGODO

Arco de un solo centro.
Sin clave

Este arco non tan pechado como o que logo ser usado polos hispano-musulmns e outros habitantes peninsulares. As dovelas inferiores teen cortado en vertical o trasds

Arco de ferradura musulmn

O arco de ferradura visigodo e mis aberto que o musulmn

ARQUITECTURA: PRTICOS d) Construcin de pequenos prticos situados na zona dos ps, nos laterales ou nos dous.

ARQUITECTURA: EL ESPACIO
e) Espacios moi compartimentados

ELEMENTOS DECORATIVOS

Decoracin: xeomtrica, frisos de roleos, esvsticas, espirales, crculos, rosetas, formas botnicas e figuras zoomorfas de animais estilizados.

Frisos de formas botnicas estilizadas

ARQUITECTURA DE LA SEGUNDA MITAD DEL SIGLO VII. ETAPA DE ESPLENDOR

As igrexas conservadas son construcins illadas, situadas no medio rural. Os principais templos que subsistiron sitanse geogrficamente en Castilla, no lugar de asentamiento dunha gran parte da poboacin visigoda: San Juan de Baos Santa Comba de Bande(Galicia) San Pedro de la Nave (Zamora).

Igrexa mandada construr por Recesvinto na localidade de Baos de Cerrato, na provincia de Palencia; un lugar que serva como vila de esparcimiento romano.

 a igrexa mis orixinal de todo a arte visigodo xa que representa o nexo entre das tendencias caractersticas da poca alto medieval: Dun lado, destaca a continuidade da planta basilical de orixe paleocristiano, con bsides rectangulares. E do outro recolle a corrente visigoda que tende ruptura da planta basilical co emprego de arcos de herradura que compartimenta o espazo. Tres naves separadas por arcos de herradura sobre columnas monolticas de mrmore con Capiteis corintios.

Muros lisos alternan con bandas decorativas. Os temas mis frecuentes son as combinacins de crculos, reticulados, aspas e outras combinacins xeomtricas elementais. Aqu podemos observar unha composicin homoxnea e rigorosa de crculos secantes que crean cuadrifolios.

SANTA COMBA DE BANDE (OURENSE)

Declarada Monumento Nacional en 1921. Igrexa de grandes sillares granticos que permiten adiviar a sa compartimentacin interior grazas armnica conjuncin de volumes.

PLANTA E ALZADO DE SANTA COMBA DE BANDE

PLANTA: cruciforme inscrita nun rectngulo, do que sobresae o bside cuadrangular. Pose un atrio aos ps que se comunica con senllas habitacins laterales.

O sistema de cubrimiento do templo sinxelo. Nas das naves cruzadas, dispense catro bvedas de cann con forma de ferradura, construdas con ladrillo do tipo romano. A decoracin interior de Santa Comba de Bande de gran sobriedade. Os arcos empregados son de ferradura.

SANTA COMBA DE BANDE

A zona cadrada central cbrese cun gran cimborrio, con bveda de arista.

O ladrillo da bveda contrasta cos

sillares do muro.

CAPITEIS: De tipo romano, corintio e outro visigodo. A decoracin da igrexa consiste nunha imposta que percorre o comezo da bveda do bside e bordea a fiestra que nel existe, e que est formada por un tallo con racimos e follas, unhas fileiras de sogueado.

SAN PEDRO DA NAVE

PLANTA: rectangular, de cruz grega inscrita nunha basilical, cun bside cadrado na cabecera, prticos nos extremos dos brazos da cruz. Tres naves separadas por arcos de herradura sobre alicerces.

 o edificio visigodo mellor conservado que se coece e o que maior nmero de elementos constructivos e decorativos pose, e nel aprcianse interesantes innovacins arquitectnicas como a procura da verticalidad e a evolucin no arco de ferradura.

SAN PEDRO DA NAVE

A achega mis caracterstica desta igrexa arte visigodo espaol a constite a sntese arquitectnica entre a estrutura cruciforme e a basilical, as como a magnifica decoracin interior que tamn resume a iconografa utilizada no momento. Tcnica do bisel.

Os capiteis do arco triunfal son de diferente taller que os historiados. Os motivos a base de catro arquillos cegos no frontal asocironse coa Jerusaln celestial, e as serpes nos bacos, con racimos de uvas ocupando os seus sinuosidades .

O simbolismo na escultura
FUNCIN DIDCTICA Por medio destes relevos con escenas cuidadosamente seleccionadas, instrese e alecciona ao fiel presente nas cerimonias do templo. SIMBOLISMO Os temas escolleitos: Sacrificio de Abraham, exemplo da obediencia debida a Deus e igrexa en toda circunstancia, sexan cales sexan as sas designios. Daniel no foso dos lens a escena alenta aos fieis a recorrer oracin para solicitar a axuda divina. Tamn se presenta o modelo de vida e o exemplo de salvacin dos catro apstolos: San Pedro, San Pablo, Santo Toms e San Felipe. Aldese simblicamente ao valor redentor da Eucarista.

PRERROMANICO ASTURIANO

Periodos del arte asturiano y principales manifestaciones: Prerramirense (792-842)Reinado de Alfonso II (Siglo IX). San Julin de los Prados (Oviedo). Ramirense (842-850)Reinado de Ramiro I (s. IX). Esplendor. Santa Mara del Naranco (Aula Regia), San Miguel de Lillo, Santa Cristina de Lena. Posramirense (856-916)Reinado de Alfonso III (s. IX-X). San Salvador de Valdedis.

caractersticas xerais:

Arquitectura de: Muros de cachotera ou mampostera con sillares nas esquinas. Bveda de medio cann, s veces peraltada, con arcos faixons apoiados en pilastras encostadas. Arcos de medio punto, s veces peraltados. Contrafuertes exteriores. bsides rectangulares. sanse elementos decorativos: medallns, celosas, decoracin a o xeito de corda ou soga.

Santa Mara del Naranco, Oviedo, 842 d.C

- Parte dun complexo palatino perdido xunto a San Miguel de Lillo - Planta basilical - Una sola nave - Contrafortes, bveda de medio can, arcos faixns, triforio.

Santa Mara del Naranco

SEGUNDO PERIODO Ramiro I (siglo IX), Aula Rexia que mis tarde se reutilizar como Igrexa

Santa Mara del Naranco

Planta superior con gran bveda de canon con faixs, arcos peraltados, columnas pareadas con decoracin de soga, bandas e medallns.
Planta inferior con bveda de cann con faixns, sen decoracin apenas, dado que era o espazo para o servizo .

Decoracin de Santa Mara del Naranco e mirador exterior.

San Miguel de Lillo, Oviedo, 842 d.C.

- Restos de una iglesia palatina.

-Planta basilical de tres naves - Uso de columnas en vez de pilares - Decoracin escultrica de inspiracin bizantina y restos de pintura mural

San Miguel del Lillo

San Miguel del Lillo Celosa con decoracin de sogueado e relevos das xambas da porta

Santa Cristina Pola de Lena, Asturias, 852 d.C.

-Planta de cruz grega - Uso do contraforte

-Iconostasio moi desenvolvido

- Coro alto (tribuna) de uso real

Santa Cristina de Lena Iconostasio con arcos peraltados, bveda de canon con faixons. Exterior con volumes cbicos e abundancia de contrafortes. Planta con espacio compartimentado con capelas.

San Miguel de Celanova

Arquitectura

No sculo X xurdiu o reformismo eclesistico, principalmente de mans da a Orde Benedictina de Cluny. Basendose na regra de San Benito (480-547), a reforma cluniacense, buscaba unha maior espiritualidad. No ano 910 foi fundada a abada de Cluny, na rexin de Borgoa (centro-este de Francia). Dirixida polo abad Bernon de Baume, a abada impuxo a nova reforma e foi cobrando gran importancia ata converterse nun dos maiores poderes polticos e econmicos europeos.

A ARTE ROMNICA
A Arte romnico foi un estilo artstico predominante en Europa nos sculos XI, XII e parte do XIII. O romnico fusiona as diferentes opcins que se utilizaron na temprana Idade Media (romana, paleocristiana, prerromnica, bizantina, xermnica e rabe) e consegue formular unha linguaxe nova e especfica. Non foi produto dunha soa nacionalidade ou rexin, senn que xurdiu de xeito paulatino e case simultnea en Italia, Francia, Alemania e Espaa. En cada un destes pases xurde con caractersticas propias, anda que con suficiente unidade como considerado o primeiro estilo internacional nun mbito europeo.

CONTEXTO HISTRICO: Sculos XI-XIII

Prodcese un desenvolvemento demogrfico, econmico, social e cultural en Europa. Termina a Idade Escura das invasins da Alta Idade Media.(Normandos, Hngaros) Europa expandese no terreo militar: as cruzadas no Prximo Oriente e o avance dos reinos cristins na pennsula Ibric, ameazan con reducir o espazo islmico ao norte de frica e o interior de Asia. A renda feudal distribese polos seores lonxe do campo, onde se orixina As cidades e a burguesa medran co aumento da demanda de produtos artesanais e do comercio a longa distancia, xurden e desenvlvense as feiras, as rutas comerciais terrestres e martimas e institucins como a Hansa. Europa Central e Septentrional entran no corazn da civilizacin Occidental. A arte romnica e o primeiro gtico son protexidos polas ordes relixiosas e o clero secular. Cluny e o Cster enchen Europa de monasterios. O camio de Santiago articula a pennsula Ibrica con Europa. Nacen as Universidades (Bolonia, Sorbona, Oxford, Cambridge, Salamanca, Combra).

 O primeiro romnico desenvlvese en Italia, na rexin de Como, e en Espaa, na zona pirenaica de Catalua e Aragn Sentronse bases slidas para un rico desenvolvemento da arquitectura romnica. En Como coa estrutura de igrexa dunha nave e as sas populares bandas lombardas En Catalua cos primeiros abovedamentos As construcins caracterzanse por: Emprego do arco de medio punto Muro de sillera Cabeceiras de semitambor adornadas con arquillos e bandas rtmicamente dispostas Os templos cbrense con bvedas ptreas de cann e forno As naves son mis amplas e elevadas, polo menos en comparacin Emprganse os alicerces como sustentacin Non hai figuracin escultrica

A poca dourada do estilo pola sa calidade e beleza (romnico pleno), estndese na ltima metade do sculo XI e a primeira do XII, procedente de Francia, con centro na Abada de Cluny, e transmitido fundamentalmente a travs do Camio de Santiago. Emprganse os elementos constructivos sinalados Escultura en fachadas , Portas, Fiestras, Canecillos (suxeitando os beirados)

Durante a segunda metade do sculo XII e a primeira metade do sculo XIII, a medida que as solucins arquitectnicas afinzanse e melloran, xorde o tardorromnico. Unha das sas expresins a chamada arte cisterciense, que se expande coas abadas da orde do Cster, expresando as concepcins estticas e espirituais de Bernardo de Claraval
(ausencia de ornamentacin e reducin aos elementos estructurales).

CARACTERSTICAS XERAIS. ELEMENTOS CONSTRUCTIVOS E DECORATIVOS

Elementos constructivos:
Predominio do muro sobre o van Muro de sillera dobre con mampostera entre ambos lenzos Contrafortes (ou estribos) no exterior Xeneralizacin do alicerce groso, cruciforme, con columnas encostadas, que recollen os arcos faixons e formeiros Uso maioritario do arco de medio punto

Cubertas abovedadas: De cann na nave central De arista nas naves laterales e tribuna De forno en bsides e capelas Cpula sobre tambor no cruceiro, apoiada en pechinas ou trompas. Forma de cimborrio no exterior

Elementos decorativos Pintura mural e sobre tboa Escultura monumental: Motivos xeomtricos, vexetais, animais e figurativos historiados En muros, capiteis, portadas, canecillos

Tipos de arcos

Arcos faixns Arcos formeiros

Trompas

Cpula sobre trompas

San pedro de Angulema

Tipos de bvedas romnicas

Contrafortes

Pilares cruciformes Romnicos

Mensulas con modillon de rolos

Taqueado Xaqus

Decoracin bolas

Arcos lombardos

Lesenas

A portada romnica

Na Lombarda destaca na decoracin os arcos cegos(sin vanos) e bandas verticais as galeras abertas nas fachadas tamn a base de columnas e arcos(galeras lombardas).
Do mesmo xeito, son caractersticos os seus prticos avanzados e apoiados sobre esculturas de leons tumbados simbolizando a forza de Cristo. Son grandes exemplos as catedrais de Parma, Mdena e Ferrara.

San Climent de Tall

Arcos lombardos

PLANTA DE SAN CLIMENT DE TALL

Catedral de parma

 A Catedral de Santiago de Compostela, e a mis importante do romnico espaol e prototipo de igrexa de peregrinacin, iniciada no 1075 . Traballaron nela os arquitectos Bernardo el Viejo, Roberto, el maestro Esteban y Mateo, a quen se debe a realizacin do prtico a fines do siglo XII. A pranta e de cruz latina, con tres naves lonxitudinais e tres no cruceiro, xirola e bside con cinco absidiolos. A nave central ten bveda de cann sobre arcos de medio punto peraltados. Ten un cimborrio octogonal sobre trompas no cruceiro.

O romnico en Espaa
A Arquitectura romnica difundiuse pola Pennsula Ibrica desde fins do sculo X con gran rapidez, favorecida pola existencia da Arte Prerromnico (visigodo, asturiano, mozrabe).
Durante os sculos XI e XII foise desenvolvendo en torno ao Camio de Santiago, a gran va de peregrinacin que impulsaba o comercio e a cultura. Xeogrficamente estndese polo norte da Pennsula, fixando como lmites o Sistema Central e o ro Ebro, xa que ao Sur estaba Ao Andalus, o Estado musulmn. Existen frecuentes peculiaridades rexionais

Cronolgicamente podemos distinguir entre: un Primeiro Romnico en Catalua (fins do s.X- primeira metade do XI) un Romnico puro (sculos XI e XII).
As escolas rexionais do sculo XII

Catedral de Santiago

Catedral de Santiago de Compostela. S.XI-XII

A planta simboliza o corpo humano e a cruz de Cristo Abside a cabeza Cruceiro ou peito As naves laterales e a nave central, ao resto do corpo. A pranta define tres mbitos: O terrenal, nave central que marca a direccin, o camio. Vaise desde as tebras cara luz. O da transicin que corresponde co cruceiro. O cadrado a terra e o crculo o divino. nense o terreo e o divino. O divino, que se representa polo bside. Deus un, como unha a cabecera da Igrexa, anda que tea varios bsides.

Comentario catedral Santiago

1) DETERMINAR: a) TIPO DE OBRA: Construcin arquitectnica. b) TTULO: Catedral de Santiago o Maior. c) LOCALIZACIN: Santiago de Compostela. d) AUTOR: As obras foron encargadas polos bispos Diego Pelez (ata 1087) e Diego Xelmrez (ata 1128).Participaron na construcin o Mestre Esteban, Bernardo o Vello, o Mestre Bernardo o Mozo xunto ao Mestre Mateo, autor do Prtico da Gloria. O proceso de construcin da Catedral de Santiago de Compostela atpase recollido no Cdice Calixtinu e na Crnica Compostelana. O Prtico da Gloria (que non imos analizar aqu) obra posterior, do mestre Mateo, realizada entre 1161 e 1188. e) DATA: 1075 a 1128. f) ESTILO: Romnico. Primeiro estilo uniforme europeo, fundamentalmente relixioso no que infle a mentalidad teocntrica do momento, a reforma monstica de Cluny e o auxe das peregrinaciones que facilitan a expansin e difusin do estilo. eminentemente rural e un autntico reflexo dunha poca, a Idade Media, na que se desenvolve o feudalismo.

Comentario catedralSantiago Santiago Comentario catedral

2) ANALIZAR: A) Anlise tcnica: * FORMA: catedral romnica, tpico modelo de igrexa de peregrinacin, con planta de cruz latina e cabecera con girola e absidiolos. A lonxitude do edificio de 97 metros. MTODO: Obra arquitectnica realizada en pedra. DESCRICIN XERAL: O edificio, unha das maiores construcins do estilo romnico, presenta aos seus ps un nrtex, no que se sita o Prtico da Gloria. Na construcin primitiva, neste espazo situbanse a cada lado senllas torres de planta cadrada. O interior do templo dividirdese en tres naves. A central pose un ancho de 10 metros e alcanza unha altura de 22, cubrndose con bveda de cann. As naves laterais, de menor altura e uns 5 metros de anchura fano con bvedas de aristas. Sobre devanditas naves laterais lzanse tribunas que asoman nave central mediante arcos xeminados. Os seus vans exteriores proporcionan iluminacin parte superior da nave central, o que contrasta coa maior penumbra da zona inferior. As bvedas sostense mediante columnas encostadas, organizadas de forma tal que a columna que mira cara nave central elvase ao longo de toda a altura da mesma, ata alcanzar o inicio do arco faixn correspondente. Vista nave lateral O transepto organzase tamn en tres naves en cuxos extremos brense senllas portadas ao exterior. Sobre o cruceiro lzase un cimborrio. En todo este enorme transepto lzanse tamn tribunas sobre as naves laterais. A cabeceira da catedral de amplas dimensins e dispn dunha girola con cinco capelas radiais nos absidiolos. Delas, a central presenta ao interior forma absidada, mentres que ao exterior pchase con testero plano. Todo o espazo interior do templo est organizado de maneira que os fieis (tras conclur aqu o seu peregrinacin ata a tumba do apstolo Santiago) puidesen acceder catedral pola portada dos ps e percorrela ata chegar xirola, no espazo central atpase o sepulcro do citado apstolo. Todo este camio interior do edificio permite que poidan desenvolverse sen interferencias as cerimonias relixiosas.

Comentario catedral de Santiago

B) Anlisis simblico
A catedral de Santiago vem a simbolizar, en primeiro lugar, a importancia dunha cidade e unha s obispal na que se atopa situado o sepulcro dun dos doce apstolos de Cristo. Neste sentido, a propia planta da igrexa imaxe da cruz de Cristo e, en consecuencia, representacin en pedra da idea da crucifixin e morte de Jess como base para a salvacin do mundo. Pero, doutra banda, a construcin simboliza perfeccin o desenvolvemento do reino asturleons nun momento no que o espazo xeogrfico peninsular atopbase fragmentado e no que sobresaa o mundo islmico representado pola o-Andalus.

Comentario catedral de Santiago

c) Anlisis sociolgico:
O sepulcro do apstolo Santiago foi redescuberto cara ao ano 829, de forma tal que sobre o mesmo edificouse (reinando Alfonso II o Casto) un primeiro templo, de reducidas dimensins. Mis tarde levantronse al outras das baslicas prerromnicas s que finalmente acabou substitundo a catedral que agora podemos contemplar. O feito de dispoer da nica tumba conservada dun dos doce primeiros discpulos de Jess (xunto coa de San Pedro, en Roma), converteu antiga Iria Flavia no centro dun crecente movemento de peregrinaciones que pronto alcanzou a toda a cristiandad europea, da cal Santiago de Compostela acabou convertndose nun dos principais centros relixiosos. Xurdiu as o Camio de Santiago, unha ruta de peregrinacin que acababa precisamente aqu o seu percorrido. Os distintos ramais desta va unanse tras cruzar os Pirineos, para percorrer a continuacin todo o norte peninsular e conclur en Compostela. Deste xeito, o camio facilitou os intercambios culturais entre as distintas zonas do continente e levou mis al das fronteiras da pennsula a fama dunha cidade e dunha monarqua (a asturleonesa) que impulsou a devocin s reliquias do apstolo. Suceda todo iso nunha Europa ruralizada e feudal, pero que lentamente irase abrindo ao desenvolvemento das cidades, do comercio e das actividades burguesas, sempre baixo a atenta mirada da Igrexa cristi como controladora nica das conciencias.

Catedral medieval

Catedral na actualidade

Catedral de Santiago de Compostela. Interior. S.XI-XII

FACHADA DE PRATERAS

ITALIA

Conxunto de baptisterio e catedral en pisa

Baslica de saccargia

SAN AMBROSIO DE MILN

FRANCIA

Santa Magdalena. Vezlay

Magdalena de Vezlay

San Sernin de Tolouse

San Sernin de Toluse

San Pedro de Angulema

San pedro de Angulema

ESCULTURA ROMNICA

 Marcada carga espiritual que localiza o seu cenit en torno ao ano mil e as especulacins sobre a fin do mundo. Pasada a data, unha vaga de accin de gracias estendeuse por toda Europa. Esculpase para acadar a vida eterna. A igrexa quere facer chegar aos fieis a mensaxe da salvacin e a necesidade do arrepentimento. O seu carcter e e maracadamente didctico: mostra tanto o camio recto como os tormentos da alma no caso de torcerse. Temas: Apocalipse, Xuicio final, castigo (luxuria, avaricia, gula)

 As mensaxes colcanse nos lugares donde msi fcil eran de ver para os fieis, timpanos, e capiteis. O seu carcter didctico presenta as seguintes caractersticas Xerarquizacin tamao proporcional sa importacia. Ocupa lugar cntrico no tmpano, ao seu arredor o resto da representacin ( carcter centrpeto) Pantcrator dentro de mandorla e normalmente rodeado polo tetramorfos (Mateo/home, Xon/aguia, Marcos/len, Lucas/Boi) Contrastes bos e os malos ( vestidos/espidos, monstros e serpes como pecado len como smbolo de cristo vencedor do pecado)

 A escultura do romnico limtase ags contadas excepcins tcnica do relevo. Esquecemento tcnico sufrido a partir do baixo imperio romano. Degradacin da forma de esculpir, unida a desaparicin da figura do artista, son artesns annimos aos que se lles paga por exercer un oficio. Os nomes con que conocemos aos artistas son os que os historiadores da arte lles deron: mestre da porta do cordeiro, mestre de Jaca, etc. Tcnica polo tanto moi rudimentaria e de gran simplicidade. Pouco a pouco irase producindo unha recuperacin da tcnica: proporcins, movemento, traballo no rostros, realismo nos panos, relacin entre as figuras, etc. Estas caractersticas pouco a pouco perfeccionadas serviron de base para o naturalismo do gtico. Tamn o carcter didctico do Romnico ira desaparecendo

FACHADA PLATERIAS

AUTOR: Maestro Estevo e outros. ESTILO: Romnico. CRONOLOXA: 1110-1112

 Os obradoiros itinerantes irn evolucionando o arte Romnico coa consolidacin de mestres escultores como no caso de Praterias donde nos atopamos con varios autores Nas primitivas portadas da catedral traballaron varios mestres: O primeiro d o chamado MESTRE DE PLATERAS autor da Creacin de Adn, Expulsin do Paraso, o Rei David, Eva co crneo..., as sss anatomas son coidadas, os rostros con beizos grosos, ollos abultados e carrillos inchados, o peiteado tratado a base de mechons e uns caractersticos plegados paralelos en forma de ondas nas roupaxes. Identificase a este mestre co mestre ESTEVO, arquitecto que traballou na segunda fase constructiva da catedral. Xunto a Estevo traballan outros mestres menores anida que coecidos por traballos previos

 MESTRE DO CORDEIRO: Traballou tamn na Porta do Cordeiro de S. Isidoro de Len. o autor do Pantocrtor, do anxo..., o seu estilo caracterzase polos volumes xeometrizados e moi pulidos anda que montonos e inexpresivos MESTRE DA TRAIZN: Traballa no tmpano dereito de Plateras, na expulsin do Paraso..., o seu estilo, moi narrativo, case de vulto redondo. Son caractersticas as pupilas excavadas, os bigotes coas guas cara arriba e os plegados grosos de seccin cilndrica. As escenas da paixn, os anxos trompeteiros e os Reis Meigos MESTRE DE CONQUES Traballa tamn no tmpano dereito, na escena da flagelacin e antes fxoo no interior da catedral (capitel do avaro). O seu estilo se emparenta co do tmpano de St. Fe de Conques. Figuras de canon curto, ps de lado calzados con botns e peiteados semiesfricos . MESTRE DA TRANSFIGURACIN (friso de Plateras) estas pezas mostran un estilo avanzado (1111-1116) e probablemente foron pensadas originalmente para a portada occidental (hoxe Obradoiro, que non chegou a construrse).

Conques

varo

Prateras

Prateras Cordeiro

 Todos os mestres mostran peculiaridades no xeito de traballar pero atendendo as caractersticas propias do romnico: Condicionamento ao marco Xustaposicin de figuras Roupaxes que non translocen a anatoma Isocefalia Falta de naturalismo Desproporcin O que cambia e o programa iconogrfico, non aparece o pantocrator non se trata de temas apocalpticos non se busca suscitar o terror no que ha de vir. Se trata de escenas da vida e paixn de Cristo.

INTERPRETACIN XERAL
O programa iconogrfico das Prateras estaba relacionado co da Azabachera: este ltimo centrarase nos temas da Creacin, o pecado orixinal e a Anunciacin. Pola sa banda, o programa das Prateras deba poer de manifesto a natureza humana e divina de Cristo as como a primaca de Santiago entre os apstolos. O tmpano da Paixn representara a natureza humana de Cristo (Paixn e morte) O tmpano das Tentacins fara o propio coa natureza divina do Fillo de Deus (victorioso na sa loita ante Satans) O eixe central reforza a figura do apstolo Santiago, ao situalo xunto a Cristo no tema da Transfiguracin. O resto de relevos da portada das Plateras perderan o seu contexto simblico ao ser orixinarias da Portada da Azabachera.

Consta de dous pisos Piso superior Dous grandes arcos abocinados con intrads polilobulado. Piso inferior Dispense nel as das portadas propiamente ditas e toda unha serie de relevos por encima delas, procedentes da antiga Portada da Azabachera

O TMPANO DAS TENTACINS

O tema central deste tmpano son as tentacins que sufriu Cristo durante a sa retiro no deserto.

Muller adltera

A muller adltera.
Represntase coa caveira do seu amante entre as mans. Suponse que a cabeza do amante foi cortada polo marido e este obriga muller a bicar a caveira das veces ao da. Responde iconografa tradicional deste tema: muller de carnes abundantes e cabelo solto (smbolo de desorde moral)

Traducir Borrar
De novo levoullno o diao a un monte moi alto, e mostrndolle todos os reinos do mundo e a gloria deles dxolle: Todo isto dareiche si de xeonllos adorresme. Dxolle entn Xess: Aprtate Satans, porque escrito est: Ao Seor o teu deus adorars e a l s dars culto: Entn o diao deixoulle e chegaron anxos e o servan?. Mateo 4: 8-11

Un ten rostro de mono e disponse sobre un edificio, simbolizando a tentacin da Soberbia, a que invitaba a Cristo a lanzarse desde o pinculo do templo de Jerusaln?, pois os anxos recollerano. O outro, situado debaixo do anterior, simboliza a tentacin da Avaricia. lzase sobre tres protuberancias, en alusin mental montaa desde a cal ofreceu ao seor ?todos os reinos do mundo?.
Llevle entn o diao cidade santa e, pondolle sobre o pinculo do templo, dxolle: Si es fillo de Deus btache de aqu abaixo pois escrito est: Aos seus anxos encargar que che tomen nas sas mans para que non tropece o teu p contra unha pedra. Djole Jess: Tamn est escrito: Non tentars ao seor o teu deus? (Mateo 4: 5-7)

A escena das tentacins, tal e como a describen os evangelios de Mateo e Lucas, compltase con esta representacin que simboliza a tentacin da Gula. Jess fai xaxn durante 40 das e o demo tntalle pedndolle que converta as pedras en pan.
a primeira que sofre Cristo. Entn foi levado Jess polo Esprito ao deserto para ser tentado polo diao. E tfacendo xax corenta das e corenta noites, ao fin tivo fame. E achegndose o tentador dxolle: Si es fillo de Deus, dei que estas pedras convrtanse en pan. Pero el respondeu dicindo: Non s de pan vive o home, senn de toda palabra que sae da boca de Deus?. (Mateo 4: 1-4)

Nesta placa compltase a corte demonaca, coa representacin de diaos conformados con partes animais e humanas. Son, concretamente, tres diaos de ventres inchados, cabezas de can e longas colas.

Esta placa completara a mensaxe das tentacins do Diao. Cristo (1) mstrase en dilogo con serpe (2) superando as tentacins mediante a palabra: ?Aprtache Satans, porque escrito est: Ao Seor o teu adorars e a El s dars culto? ( Mateo 4: 10)

Programa iconogrfico que, a travs da vitoria de Cristo sobre as tentacins, simboliza a forza do Ben sobre os poderes do Mal e a submisin do home ao diao. As representacins caricaturizadas do demo, as como a figura da adltera permitiran ao fiel unha visualizacin difana do mal e das consecuencias de sucumbir s sas tentacins. En aras desa mensaxe fcilmente comprensible as figuras do Ben ocupan a metade esquerda do tmpano (segundo miramos) e as do Mal a metade dereita

O timpano da Paixn

Neste tmpano hai dous partes claramente diferenciadas: na metade inferior mstranse escenas da Paixn e na superior a Adoracin dos Reis.

De fronte dereita a esquerda Prendimiento A cruz A flaxelacin A coroacin de espias A curacin do cego

O prendemento mstranos a Xudas que acaba de bicar a Cristo (acto necesario para que fose identificado, pois Jess gardaba gran parecido con Santiago o menor) e o personaxe da sa dereita procede a prender as sas mans.

Normalmente identifcase este personaxe co Cirineo cargando coa cruz. Eu penso que si as fra romperase a secuencia cronolxica da Paixn, que parece moi clara de dereita a esquerda. Entendo que podera tratarse de ben da visin metafrica da cruz como culminacin da Paixn, ben como a presenza real desa cruz durante os ciclos desa paixn
. Cristo, con nimbo crucfero e atado a unha columna por un verdugo, soporta os latigazos de dous personaxes situados s sas costas.

Esta escena mstranos o momento en que un soldado (de p) dispn sobre a cabeza de Jess (sentado) a coroa de espinas, apertndoa sobre a fronte cunha cana.
Iconografa tradicional: Cristo ha untado os seus dedos con saliva e aplcaos sobre os ollos do cego, que porta bastn.

Parte superior do tmpano: en estado lamentable aparece a adoracin dos reis e a Virxe co Neno. Completan a iconografa a estrela (1) e o anxo (2) que, segundo algns, acompaaraa como faro areo e mbil (Reau) e, segundo outros, previra aos magos do perigo que se cierne sobre o recentemente nacido na figura de Herodes. Esa figura do anxo non aparece en Mateo. En todo caso, a sa presenza xunto estrela parece apuntar mis cara primeira hiptese.

Estrela Anxo Mara

Columna con diversas figuras no fuste. Concretamente, estn representados doce personaxes con libros, en tres grupos de catro, que parecen ser os doce profetas menores. Cada un est acubillado baixo un arco bocelado e entre das columnas entorchadas. Sobre eses grupos de tres sitanse anxos. Culmina o conxunto unha figura humana central, nimbada, e parellas de pombas aos lados bebendo de cliz (Eucarista) Esta mesma iconografa presentan os fustes dos extremos da portada.

Lens e crismn

Dous lens unidos polos seus grupas e dirixindo a cabeza cada un cara a un lado distinto. A sa funcin estara relacionada co carcter gardin e apotropaico que estes animais desempeaban xa nas portas de entrada a edificios e cidades
Crismn do tipo aragons (crismn trinitario). pode completar ese carcter apotropaico dos lens

Moiss e Abraham
A figura de Moiss represntase con cornos, como era tpico durante a Idade Media. A razn desa iconografa esta en un erro da traducin latina da Biblia onde a palabra hebrea raios pode ser traducida como cornos. San Xernimo pensou que ningun, salvo Cristo deba resplandecer con raios de luz e optou pola segunda acepcin. Hai quen defende que esta figura non Moiss. Para uns sera o Diao e para outros Agar, a escrava de Abraham.

A transfiguracin

Moiss Y Elas?

Juan

Pedro

Santiago

Cristo

A eleccin do tema da Transfiguracin resultara moi apropiada, pois reproduce un dos dous momentos en que Santiago xoga un papel protagonista na vida de Jess (o outro a oracin no horto de Getseman). Este, ante o propio Santiago, Pedro e Juan se transfigura e fala con Moiss e Elas.

A Transfiguracin unha teofana, como o Bautismo, unha manifestacin da Trinidad. Dios Pai fai or de novo a sa voz para proclamar que Xess o seu fillo, no medio dunha nube luminosa que simboliza o Esprito Santo. Este tema evoca tamn a transfiguracin que experimentou Moiss no Sina e garda grandes similitudes co pasaxe posterior da oracin no horto de Getseman: tamn aqu acompaan a Cristo os mesmos apstolos e igualmente estes quedan durmidos. Este era o tema central da antiga portada oeste da catedral, anterior ao Prtico da Gloria. Cando o Mestre Mateo levantou este, as esculturas trasladronse fachada das Prateras.

Sobre o tmpano das Tentacins e esquerda do tema da Transfiguracin, atopamos varias placas con figuras que probablemente procedan da Porta da Azabachera ou da primitiva fachada oeste.

Apstolos

Pedro
Santo o apstol
nxo con libro que e interpretado como San Mateo.

nxeles trompeteiros que anuncian o Apocalipse.

Seis pequeas figuras sin identificar.

San Andrs.

nxos trompeteiros anunciando as sete pragas do Apocalipse

Virxe amamantando ao Neno sobre animal (fuxida a Exipto). Reminiscencia copta.

Serena con peixe.

Apostolado e anxo

Sobre o tmpano da Paixn dereita do Cristo central disponense figuras de difcil identificacin, chegadas das portadas hoxe desaparecidas de Azabachera e oeste primitiva.

Figuras sin identificar

Son esculturas de canon curto, que portan pergamino, e cuxa identificacin non foi posible. Proceden do primitivo coro

Iconografa tradicional de Cristo bendicindo: man esquerda sobre o Libro da Vida e man dereita cos tres dedos bendicindo (Trinidad)

A iconografa habitual: Adn, espido, tocado por Deus. O acto da Creacin exprsase mediante o xesto de Deus: o contacto da sa man sobre o corpo espido de Adn o que dota de vida a este.

David ser representado en moitas ocasins, tanto no seu combate con Goliath, como na sa condicin de rei de Israel e fillo de Jes, orixe da estirpe de Cristo. Esta representacin axstase iconografa tradicional do rei-msico: coroa de rei, trono, barba e taendo a arpa coa que acougaba a Sal e con cuxa msica acompaaba os Salmos (atribudos a el)

Creacin de Eva

Pantocrator

Por debaixo do Pantocrator situarase o tema do sacrificio de Isaac

O PRTICO DA GLORIA (1168 1188)

O Camio de Santiago culmina no Prtico da Gloria da catedral compostelana, obra do Mestre Mateo. Comezou a construrse ao redor de 1168 e terminouse en 1188 segundo consta na inscripcin dos dinteles na que se menciona a un magister Matheum que dirixiu as obras. Tanto no estilo como na iconografa e na sa grandiosa concepcin arquitectnica bra cume da arte romnica e deixa albiscar o que ser a plstica gtica. O Prtico supera aos seus contemporneos de calquera lugar de Europa.

CATEDRAL VIEJA, BAJO EL PRTICO

Para salvar o desnivel do terreo, o mestre Mateo construu unha cripta en forma de pequeno e belo templo que se chama a Catedral Vella. Sobre esta base levantou o Prtico da Gloria.

O PRTICO estruturase en tres portadas cubertas con bvedas de crucera (trazo gtico). Serve de entrada principal igrexa. Composto de tres arcos abocinados que dan acceso s tres naves, e dos cales o principal ten un tmpano sostido por un parteluz.

Cristo na sa Maxestade preside a representacin do Reino da Gloria, segundo a descrbe o Apocalipsis de San Xoan.

Rodeando a cristo atpanse os catro evanxelistas, simbolizados no Tetramorfos. E a ambos os dous lados deles un grupo de anxos cos smbolos da Paixn de Xess. Sobre eles, numerosas figuras simbolizan o Pobo de Deus. Nas arquivoltas, e en disposicin radial, represntanse aos vinte e catro ancins do Apocalipsis con diferentes instrumentos musicais celebrando a gloria celestial.

O parteluz deste arco central unha columna que representa a rbore de Jess coa xenealoxa de Xess Sobre ela a figura do apstolo Santiago, este sada aos peregrinos coa frase evanxlica gravada nun pergamino: Deus envioume.

Na parte posterior do parteluz, dicir mirando ao altar, distnguese a efixie do mestre Mateo, autor do conxunto

O arco da esquerda, entre decoracions vexetais, presntase a Deus bendicindo a Adn e Eva, xunto a outras figuras do Antigo Testamento (No, Moiss, Abraham, etc.) que miran a Cristo, representado na clave do arco. Entre as diversas interpretacins desta iconografa estn: a promesa a Adn e Eva do perdn, o purgatorio, a igrexa dos xudeus...

Na porta dereita representar ou Xuzo Final: Cristo e o Arcnxel San Miguel indcannos que sa dereita colocaranse os elixidos e sa esquerda vos condenados ao inferno.

Destacar que esta obra do Mestre Mateo rompe cos moldes rxidos do romnico e anuncia a imaginera gtica

Polo naturalismo e individualismo dos rostros riseiros

Polo volume das figuras que se despegan das columnas, e polos tratamentos naturalistas e menos rxidos das vestimentas.

Os personaxes comezan a experimentar unha certa independencia con respecto ao marco arquitectnico en que se sitan.