A Transicin democrtica

Factores que fan posibel a transicin

O proceso de desmantelamento das estruturas
polticas franquistas e instauracin dun rxime
democrtico foi posible pola conxuncin de
varios FACTORES:
As transformacins socio-econmicas
experimentadas pola sociedade espaola
desde os anos 60contrastaban coa pervivencia
dun rxime poltico ditatorial xurdido da Guerra
Civil .
O acceso actividade poltica de xeracins
novas que non viviran os enfrontamentos da
Guerra Civil e para as que era mis doado
chegar a unha poltica de consenso e
reconciliacin.
A poboacin espaola, estaba maioritariamente
a favor dun cambio democrtico sen grandes
riscos.
Un contexto internacional favorable
En 1975 o rxime de Franco constitua unha
anomala en Europa occidental e pechballe a
Espaa o acceso s institucins comunitarias
europeas.
Porn a situacin econmica mundial non era
tan favorable xa que persisten e se agudiza
nas consecuencias da crise do petrleo de
1973..
As alternativas de futuro
- O inmobilismo: defendido polos
sectores do rxime opostos a calquera
cambio poltico ("bnker"). Ir perdendo
peso ao longo do proceso de transicin,
non sen emprender actividades terroristas
("Guerrilleros de Cristo Rey", "Triple A",
"Batalln Vasco Espaol"... ) e con
conspiracins militares para preparar un
golpe de Estado.
- A ruptura democrtica: defendida polas
plataformas da oposicin democrtica
(Xunta democrtica...), moi activa nos
ltimos anos do franquismo. Propugnaba
a superacin do franquismo mediante a
mobilizacin popular, a constitucin dun
Goberno provisional integrado polas
forzas opositoras e a convocatoria de
eleccins libres e dun referendo sobre a
forma de Estado.
- A reforma: propugnada polos sectores
do propio franquismo que pretendan
proceder desde dentro as sas institucins
nun sentido democrtico.
Ao seu fronte situbanse Adolfo Surez o
propio rei Xon Carlos..
O GOBERNO DE ARIAS NAVARRO
(novembro 1975- xullo 1976)
O 20 de novembro de 1975, e seguindo as
disposicins establecidas por Franco,
puxronse en marcha os mecanismos
legais para garantir a continuidade do
rxime.
O da 22 Xon Carlos I proclamado rei
ante o pleno das Cortes, momentos despois
pronuncia o seu primeiro discurso oficial:
con lembranzas a memoria de Franco e
algunhas referencias tenues de renovacin.
O da 27 realizouse a cerimonia de
coroacin, nela o cardeal Tarancn
pronunciou a sa clebre homila: Pido que
sexades o rei de todos os espaois.
Xon Carlos inicia o seu reinado e a sa
primeira decisin confirmar como
presidente do goberno a Carlos Arias
Navarro.
O seu goberno integra a algns ministros
reformistas como Fraga e Areilza, pero
segue a lia do anterior morte de Franco
de aperturismo limitado: represin selectiva
sobre a oposicin, intento de implantar unha
"democracia espaola" sen modificar en
profundidade o marco poltico franquista e
sen que haxa un verdadeiro pluralismo.
O GOBERNO DE ARIAS NAVARRO
(novembro 1975- xullo 1976)
Este novo goberno non satisfai nin
oposicin democrtica nin aos sectores
mis inmobilistas do franquismo
(bnker).
Prodcense ademais graves problemas
de orde pblica: aumento da
conflitividade social e do nmero de
folgas, folga xeral de Vitoria (5
traballadores mortos a mans da polica)
Sucesos de Montejurra (enfrontamento
entre faccins carlistas: 2 mortos).
A oposicin mantn o seu programa
rupturista e intensifica a mobilizacin
cidad.
En Xuo de 76 o rei viaxa a EE.UU.
onde fai unha declaracin de propsitos
democrticos ante o Congreso
americano.
Tamn crtica ao presidente Arias nunha
entrevista na revista Newsweek.
Ante esta situacin e presionado desde
diversos sectores, Arias Navarro
presenta a dimisin.
OS PRIMEIROS GOBERNOS DE SUREZ
O rei elixe a Adolfo Surez para
substitur a Arias.
Surez era un poltico procedente
do Movemento, fora director de TVE
e Ministro do Movemento polo que
foi recibido con desconfianza pola
oposicin.
Sen embargo o novo Goberno pon
en marcha o seu programa
reformista, democratizar espaa
dende a legalidade franquista.
Neutralizar aos sectores
inmobilistas, en particular ao
Exrcito
Lograr que a oposicin abandone a
lia rupturista e se incorpore ao
proceso de reforma.
OS PRIMEIROS GOBERNOS DE SUREZ
Declaracin programtica do goberno
(Xullo.76):Propn crear unha
democracia moderna en Espaa,
amnista para os presos polticos,
reforma institucional e celebracin de
eleccins nun prazo mximo dun ano.
Ningun pensaba que se puidera
realizar...
Lei para a Reforma Poltica:
contempla o respecto aos dereitos
individuais e a instauracin por
sufraxio universal dunhas Cortes
bicamerais.
A idea era chegar a democracia desde
a legalidade vixente, polo tanto a
reforma tia que ser aprobada polo
Consello Nacional do movemento e
polas Cortes.
Institucins controladas por
franquistas. Para lograr a sa
aprobacin Surez e Torcuato
Fernndez Miranda empregaron
todos os seus recursos e influencias.
OS PRIMEIROS GOBERNOS DE SUREZ
Aprobacin polas Cortes: O proxecto foi
enviado polo procedemento de urxencia e
aprobado despois de tensos debates en
novembro de 1976
As Cortes votaron as a sa
autodisolucin o harakiri:explcase pola
implicacin do rei no proceso e as
garantas ofrecidas aos procuradores
dunha "transicin sen riscos
Conservacin do seu status social e
econmico, non peticin de
responsabilidades aos implicados no
rxime anterior, hexemona da dereita
poltica e exclusin da esquerda radical...
, Inicibase as a disolucin do
franquismo.
S faltaba que a LRP fora aprobada en
referendo.
Foi aprobada logo en Referendo en
Nov.76: anda que a oposicin
democrtica peda a abstencin, e o
bunker peda o non, os resultados foron
favorables goberno: Participacin
77,4%, Si 94%, No 2,6%

OS PRIMEIROS GOBERNOS DE SUREZ
Tras o xito do referendo da L.R.P. a
iniciativa poltica pasa claramente ao
goberno que toma mis medidas
reformistas: amnista, disolucin do
Movemento, legalizacin dos sindicatos e
das folgas
En decembro do 76 o PSOE celebra o seu
Congreso en Madrid, o primeiro en Espaa
desde a Guerra Civil, coa presenza de
numerosos lderes do socialismo mundial,
confirmando a Felipe Gonzlez como lder
do PSOE.
En canto ao PCE, o 10 de decembro
celebrou en Madrid unha conferencia de
prensa clandestina coa que pretenda forzar
a sa legalizacin
O agravamento dos problemas de orde
pblica a principios de 1977 fan perigar o
xito da reforma: terrorismo de extrema
dereita (asasinato de 5 avogados
laboralistas en Atocha), de ETA, da extrema
esquerda (o GRAPO atenta contra policas
e secuestra a Antonio Oriol -presidente do
Consello de Estado- e ao tenente xeneral E.
Villaescusa)..
Xuo 1977: as primeiras Eleccins Xerais
Unha vez afianzada a sa autoridade Surez deba
preparar as eleccins xerais, pero antes tia que resolver o
problema da legalizacin do PCE. Ante a sorpresa xeral e
aproveitando que era semana santa, Surez legalizou o
PCE o 9 de abril de 1977,
A cambio da legalizacin o PCE aceptou a monarqua, a
bandeira bicolor e a unidade de Espaa.
O anuncio das eleccins acelerou a creacin de formacins
polticas que desexaban concorrer a elas 111 partidos dos
que foron legalizados 78.
As forzas de centro formaron a Unin de Centro
Democrtico baixo o liderazgo de Surez,
As forzas da dereita herdeiras do franquismo xuntronse na
alianza Popular liderada por Fraga
Os resultados clarificaron o panorama poltico, saron
reforzadas as opcins de dereita e esquerda moderadas
(Unin de Centro Democrtico -166 deputados- e PSOE -
118-),
Fracaso relativo do PCE e da Alianza Popular de Fraga,
Bos resultados dos nacionalismos vasco (PNV de X.
Arzallus) e cataln (PDC de J. Pujol)
Os resultados facilitan a ''va do consenso" que
caracterizar ao segundo goberno de Surez. Nin a
extrema dereita nin a extrema esquerda lograron escano,
tampouco os nacionalistas galegos
Eleccins 1977
O segundo goberno Surez
Nas novas Cortes imponse a poltica de
consenso: acordo das principais forzas
polticas sobre os asuntos de Estado
cruciais para levar a bo fin o proceso
democratizador , plsmase en feitos
como:
A sinatura dos Pactos da Moncloa
(Outubro.77), por partidos polticos,
sindicatos e organizacins patronais para
afrontar a situacin de crise econmica
(reducin da inflacin, reparto equitativo
dos custos da crise... )
A elaboracin e aprobacin da
Constitucin: a Constitucin foi fruto do
consenso entre as principais forzas
polticas representadas no Parlamento.
A Constitucin de 1978
Definicin de Espaa como un "Estado social e
democrtico de Dereito".
A adopcin da Monarqua parlamentaria como forma de
Estado O Rei o Xefe de Estado, pero cuns poderes moi
limitados (funcins case exclusivamente cerimoniais e
representativas).
Unha ampla Declaracin de dereitos e o establecemento
da divisin de poderes (executivo - Goberno-, lexislativo -
Cortes bicamerais- e xudicial).
O establecemento dun Estado non confesional, anda
que os poderes pblicos deberan ter en conta a
relixiosidade dos espaois e manter relacins de
colaboracin coa Igrexa catlica.
A aceptacin da liberdade de mercado, pero
recoecendo a posibilidade da intervencin estatal por
motivos de interese colectivo e apostando polo Estado do
benestar.
A creacin do Estado das Autonomas. Rompe co
centralismo do franquismo e do propio Estado liberal .
Pxose en prctica en das fases:
a) concesin de autonomas provisionais
b) concesin definitiva das institucins autonmicas unha
vez regulamentado o procedemento e os niveis de
competencias pola Constitucin.
As primeiras en dotarse de "preautonomas" foron as
comunidades ou nacionalidades histricas (que contaban
con antecedentes estatutarios da poca da Repblica):
Catalua (Set.77), Pais Vasco (xaneiro.78) e Galicia
(marzo 78).
O terceiro goberno Surez
A poltica do "consenso" substituda por unha
dinmica de enfrontamento goberno-oposicin
O Goberno intenta seguir coa poltica reformista
pero vese bloqueado pola falta de maiora
absoluta.
Os problemas de cohesin interna da UCD e o
progresivo cuestionamento do liderazgo de
Surez dentro do seu partido.
O PSOE cambia de estratexia e comeza a
exercer unha oposicin mis dura e presenta
unha mocin de censura que, anda que
derrotada, asenta o liderazgo de Felipe Gonzlez.
En Abril do 79 nas Eleccins Municipais, anda
que UCD o partido mis votado, a esquerda
acada unha ampla presenza nos concellos
urbanos ao aliarse PSOE, PCE e nacionalistas.
Estes resultados agravan a crise da UCD, os
personalismos, poen en cuestin liderazgo de
Surez.
Provocando a sa dimisin o 29 de xaneiro de
1981.
Un dos seus ministros Leopoldo Calvo Sotelo
proposto como sucesor.
O 23 de febreiro de 1981
Por non contar UCD coa maiora
parlamentaria absoluta, Calvo Sotelo non foi
elixido na primeira votacin.
O 23 de febreiro de 1981, cando se
celebraba a segunda volta, o tenente coronel
da Garda civil Tejero asaltou o Congreso
mantendo como rehns ao Goberno e aos
parlamentarios mentres anunciaba a
chegada dunha autoridade militar.
Os espaois puideron ver a escena grazas a
unha cmara de TV que seguiu funcionando.
Os xefes militares mantivronse
expectativa e unicamente o xeneral Milans
del Bosch, xefe da zona de Valencia, sacou
os tanques a ra e decretou o estado de
excepcin.
Despois dunhas horas de incertidume a
intervencin do rei en TV foi decisiva e
desmontou o golpe xa na madrugada do da
24.
O goberno de Calvo Sotelo
Intenta recuperar a poltica de "consenso" co
PSOE e lgrao nalgns temas (delimitacin de
responsabilidades no golpe, aprobacin da
"Lei de Divorcio", propn tamn a entrada de
Espaa na OTAN.).
Pero a marcha de Surez e o agravamento
das tensins internas en UCD levan a C.
Sotelo a solicitar a disolucin das cmaras e a
convocatoria de eleccins.
En Outubro de 1982 as 3 Eleccins Xerais
dan unha maiora absoluta aplastante ao
PSOE.
Os resultados electorais marcan o
desmoronamento da UCD (12) e do PCE.
A consolidacin como alternativa de centro-
dereita de Coalicin Popular (futuro PP)
Resultados testemuais para o CDS de
Surez (2)
O triunfo dos "herdeiros polticos" dos
derrotados na Guerra Civil d por concluda a
transicin, Felipe Gonzlez gobernara os
seguintes 14 anos..
Resultados eleccins 1982
ESPAA NO ESCENARIO INTERNACIONAL
O final da ditadura franquista
e a implantacin dun sistema
poltico democrtico
permitiulle a Espaa
homologarse cos pases do
entorno europeo-occidental.
Esta integracin supuxo unha
alteracin radical das
tendencias aillacionistas que
predominaran, desde finais do
Sculo XIX
Case todos os partidos
coincidiron no substancial no
tema da integracin espaola
en organismos internacionais,
se ben o ingreso na OTAN
presentouse inicialmente
como mis problemtico.
Cartel partido socialista 1982
A integracin na Comunidade Europea
Constituu o maior xito da etapa de goberno
socialista. A mediados de 1985 o goberno espaol
asinou o tratado de integracin, o cal entrara en
vigor o 1 de Xaneiro do ano seguinte.
Coa integracin paselle o remate progresiva
vinculacin econmica que, desde os anos 60, via
mantendo Espaa coas economas europeas.
A incorporacin Comunidade europea aboliu os
atrancos para a libre circulacin de mercadoras e
de persoas entre Espaa e o resto dos pases
europeos.
o que beneficiou a determinados sectores e
actividades que xa mantian con Europa unhas
relacins econmicas estreitas, ao tempo que
fomentaba a competitividade da economa
espaola.
Con todo, tamn supuxo a renuncia a instrumentos
que foran bsicos na poltica econmica anterior
(fixacin polo goberno dos tipos de interese e de
cambio, emprego de medidas arancelarias para
protexer a producin nacional...).
Por outra parte, algunhas actividades e reas
xeogrficas resentronse economicamente polas
condicins nas que se negociou a entrada na
Comunidade (sector pesqueiro, construcin naval...
Firma do tratado de adhesin CEE
A integracin na OTAN:
Foi mis problemtica, ao non existir un
consenso de principio entre os principais
partidos polticos.
Unha boa parte da opinin pblica mostrouse
contraria integracin nun organismo militar,,
nun momento no que anda estaba vixente a
polarizacin entre os dous bloques politico-
militares liderados polos EE.UU. e a Unin
Sovitica.
A iniciativa do goberno de Calvo Sotelo, o
Protocolo de Adhesin asinouse a finais de
1981, o que xerou unha campaa en contra
promovida por grupos pacifistas e da
esquerda.
0 propio PSOE advertiu que, se gaaba as
eleccins, promovera desde o goberno un
referendo popular sobre o ingreso na OTAN,
abrindo a posibilidade de abandonar esta
alianza militar.
Pero a opinin de F. Gonzlez e da maior
parte dos dirixentes socialistas cambiou unha
vez que, despois das eleccins de Outubro
de 1982, se instalaron no poder.
0 referendo chegouse a realizar (1986), pero
daquela o partido do goberno botou os restos
para convencer a unha opinin pblica, en
principio reacia, da conveniencia de manterse
na alianza militar.