Tema 7- Os espacios industriais

Tema 7- Os espacios industriais

- A industria e as materias primas
- As fontes de enerxa
- A industria espaola entre 1855 e 1975
- A crise e a reestructuracin industrial: 1975-1985
- A industria espaola na actualidade

Temas de selectividad
Tema largo: La actividad industrial en un mundo
globalizado; la industria espaola: factores de
localizacin y su distribucin actual.
Grfico y/o tabla sobre la evolucin del porcentaje de
poblacin activa en el conjunto de los sectores
productivos (que sirva para todos los sectores)* &
Grfico y/o tabla sobre la evolucin de la participacin
del sector industrial en el PIB
Grfico y/o tabla sobre la evolucin del gasto en I+D en
los ltimos aos
Mapa del reparto de la poblacin activa industrial

A industria e as materias primas

1- Os tipos de materias primas
2- Os problemas da minera

1- Os tipos de materias primas

Definicin: Son os recursos que a industria
transforma en produtos semielaborados ou
elaborados
Tipos:
A- Materias primas de orixe orgnica: orixe
agrcola, ganadero e forestal
B- Materias primas minerales
Minerais metlicos: Fe, Zn, Pb, Cu
Minerais non metlicos: para a construcin e
industria qumica.
Rocas de canteira: construcin

OS PROBLEMAS DA MINERA ESPAOLA

Econmico-sociais

Medioambientais

Esgotamento

Sobreexplotacin

Tipos

Baixa calidade

Contaminacin

Altos prezos

Alteracins
paisaxsticas

Caresta
extraccin

Consecuencias

Actuacins

Crise

Reconversin Competitividad

Dependencia

Reciclaje

Poltica mineira segn directrices da UE

A
C
T
Eficiencia U
A
Tecnoloxas
C
limpas
I

Rehabilitacin
N
S

As fontes de enerxa
1- Introducin
2- Principais fontes de enerxa primarias
2.1- O carbn
2.2- O petrleo
2.3- O gas natural
2.4- A enerxa nuclear
2.5- A enerxa hidrulica
2.6- As novas fontes de enerxa renovables
3- Producin e consumo de electricidade
4- Os problemas e a poltica energtica

Introduccin
Definicin: Fontes de enerxa son os recursos que
proporcionan a forza necesaria para desenvolver un
traballo.
Clasificacin: renovables e non renovables, primaria e
final
Espaa: Desequilibrio e dependencia
A- O consumo de enerxa
B- A producin interior: do carbn e a enerxa nuclear.
C- O autoabastecimiento: Dependencia do exterior

CARBN

PETRLEO

GAS NATURAL

NUCLEAR

FONTES DE ENERXA
PRIMARIAS

HIDRALICA

RENOVABLES

O carbn
Definicin: roca estratificada combustible de cor negra, formada
pola descomposicin de restos vexetales ao longo de millns de anos
(antracita, hulla e lignito).
O uso do carbn en Espaa na historia. Maior na poca da
Revolucin industrial gracias ao proteccionismo, msi tarde e
despois da autarqua sustituido polo petrleo
Actualmente a producin de carbn en Espaa descende debido a:
1- Esgotamento dos mellores xacementos, de mala calidade
2- Disminucin da demanda, domstica e industrial.
3- Explotacin custosa, seis veces mis caro, vetas estreitas,
minas subterraneas, etc.
4- A Entrada na CEE (hoxe a UE) acabou co proteccionismo do
sector.
A producin actual insuficiente e hai que importar.
Destino: Industrias siderurxica e cementeira, calefaccins,
centrais trmicas.

Porducin de carbn en
Espaa 1935-2007

Principales vendedores de
carbn a Espaa

O petrleo
Definicin: Aceite mineral, de cor moi escura, mestura de
hidrocarburos formado pola descomposicin e almacenamento en
capas xeolxicas de animais e plantas de fai millns de anos.
O consumo de petrleo en Espaa: a partir da dcada dos 60
polo seu baixo custo. Coa crise do 1973 disminue e aumenta o
consumo de carbn dende enton o seu crecemento e constante
anda que agora a ritmo menor.
DEPENDENCIA CASE ABSOLUTA DAS IMPORTACINS
Destino: Derivados e produtos qumicos,transporte e industria.
Localizacin das centrais de fueloil e refineras.

Orixe do petrleo que chega a

Espaa

Refineras en Espaa

Petroleo producido en Espaa

O gas natural
Definicin: mestura de hidrocarburos gaseosos;
predominio do metano, xacimentos asociados ao
petrleo.
Evolucin do consumo en Espaa: aumentou por
alto poder calorfico, prezo baixo, menos
contaminacin (apenas ten xofre)
Producin: insignificante, a maiora importado.
Destino: Uso calrico en industrias e fogares,
derivados na industria petroqumica (polipropileno,
naftas.) e producin de electricidade en centrais
convencionais ou de ciclo combinado.
Localizacin das principais centrais.

Poveedores de petroleo e gas

Central de ciclo combinado

(funcionamento)

Dentro do tipo de
centrais que utilizan
combustibles fsiles
(carbn, petrleo, gas)
a que menos contamina e
maiores rendementos
obtn.

Central de ciclo combinado en

San Roque (Cdiz)

A enerxa nuclear
Tipos: de fisin (utilizada actualmente) e de
fusin (en fase experimental)
A enerxa de fisin
- A evolucin do consumo en Espaa:
Vantaxes e inconvenientes.
Uranio importado de Nger
Destino: centrais nucleares (localizacin).
Enerxa de fusin: Proxecto ITER

Central nuclear
(funcionamento)

Central nuclear

Almacenamento de residuos nucleares no

Cabril (Crdoba)
Esquema de
almacenamento dos
residuos nucleares no
Cabril.
Os obxectivos das
diferentes capas son:
evitar o acceso de
auga, minimizar as
consecuencias de
movementos de terras
e disipar a calor
xerada polos residuos
nucleares.

Proceso de almacenamento de residuos no

Cabril (Crdoba)

El problema de los
residuos nucleares
es que su periodo
de actividad es
mucho mayor que la
esperanza de vida
de los espacios o
bnkeres en los que
estn confinados.

Almacn temporal centralizado

de Espaa
O Almacn temporal centralizado de
Espaa un proxecto de almacn
temporal centralizado (ATC) para
residuos de alta actividade suscitado
polo Goberno de Espaa en 2009 ante a
necesidade de almacenar no propio pas
os residuos nucleares que via enviando
a instalacins de Reino Unido e Francia.
O 30 de decembro de 2011 aprobouse
en Consello de Ministros unha
resolucin pola que se seleccionaba ao
municipio de Villar de Caas (Cuenca),
para albergar o futuro ATC.

A fusin nuclear
(en experimentacin)
Pnsase que a obtencin de
electricidade a travs da
fusin nuclear supoera o fin
dos problemas enerxticos no
planeta xa que a fonte de
enerxa utilizada (auga e litio)
moi abundante e o proceso
apenas sera contaminante

A fusin nuclear unha reaccin nuclear na que dous ncleos de

tomos lixeiros, en xeral o hidrgeno e os seus istopos
(deuterio e tritio), nense para formar outro ncleo mis
pesado. Xeneralmente esta unin vai acompaada coa emisin de
partculas (no caso de ncleos atmicos de deuterio emtese un
neutrn). Esta reaccin de fusin nuclear libera ou absorbe
unha gran cantidade de enerxa en forma de raios gamma e
tamn de enerxa cintica das partculas emitidas

A enerxa hidrulica
Producin de
electricidade
aproveitando a forza do
auga almacenada en
embalses.
A sa producin non s
depende da potencia
instalada senn tamn
do auga almacenada
(precipitacins)

O maior crecemento tivo

lugar entre 1950-1970.

Esta cantidade supn o 11% da

electricidade producida no noso pas,
e anda que aumente en valores
absolutos, dimine en relacin do
resto de fontes de enerxa

As novas fontes de enerxa

renovabeis
As enerxas renovabeis: orixe, inconvintes
do principio e situacin na actualidade
Tipos:
Minicentrales hidrulicas
Enerxa de biomasa
Enerxa elica
Enerxa solar: trmicas e fotovoltaicas
Enerxa geotrmica
Enerxa maremotriz

As minicentrais elctricas en
Espaa

Enerxa da biomasa

Enerxa elica

Parque elico no alto do

Cerredo

Central solar trmica

Central solar fotovoltaica

(paneis de silicio xeneran electricidade)

O mapa do potencial da enerxa

fotovoltaica en Europa
Alemania e o maior productor de Europa de clulas
fotovoltaicas

Enerxa xeotrmica
Obtense aproveitando a
calor del interior da terra
quentar agua e xenerar
electricidade

Enerxa maremotriz

Espaa apenas utiliza

esta fonte de enerxa.
No Cantbrico estn as
primeras centrais

Central maremotriz
(costa francesa)

Obtencin de energa
elctrica
aprovechando las
mareas.
Tambin se puede
obtener electricidad
aprovechando la
fuerza de la olas
(energa undimotriz)

Producin e consumo de
electricidade
A electricidade unha fonte de enerxa
final que xorde da explotacin das primarias.
Evolucin do consumo de electricidade en
Espaa.: 1960-85; 1985-actualidade.
Producin en centrais trmicas, nucleares,
hidroelctricas, elicas e fotovoltaicas.
Uso da electricidade: motores, calor ou fro,
iluminacin, transmisin de informacin.

Produccin de electricidad
por CCAA
Que CCAA
producen mis
electricidade?
Cales sern as
fontes de
enerxa
principais en
cada unha delas?

Os problemas e a poltica
enerxtica
Problemas energticos espaois e europeos: dependencia, reducin
da competitividad econmica, impacto medioambiental
As polticas energticas tratan de paliar eses problemas.
Obxectivos:
1- Seguridade no abastecemento para reducir a dependencia
externa.
2-Contribucin da enerxa competitividad mediante abaratamiento
e eficiencia.
3- Reducin de impacto ambiental dos problemas que causa a
producin de enerxa (sobreexplotacin, contaminacin do aire, as
augas, xeracin de residuos, riscos).
Medidas: reducin de consumo, pechadura de centrais
contaminantes, reutilizacin de residuos?
Plan de Enerxas Renovables.

Saldo da balanza enerxtica

espaola

Mapa de enerxas renovables

A industria espaola entre

1855 e 1975

Evolucin histrica
A produccin industrial 1855-1975
A estructura industrial 1855-1975
A localizacin industrial 1855-1975
As reas industriais 1855-1975
A poltica industrial 1855-1975

Evolucin histrica

O lento inicio da industrializacin (1855-1900)

O crecemento do primeiro tercio do seculo XX
O estancamento durante a guerra e a
posguerra
O desenvolvemento industrial (1960-1975)

O lento inicio da industrializacin

(1855-1900)
A industrializacin produciuse con atraso con
respecto ao resto de Europa debido a:
1- Escaseza de materias primas e fontes de enerxa.
2- Escaso investimento industrial
3- Demanda limitada de produtos industriais
4- Atraso tecnolxico
5- Situacin exterior desfavorable
6- Poltica industrial inadecuada: o proteccionismo
desincentivo a modernizacin.

O crecemento do primeiro tercio

do sculo XX
Causas:
1- Crecemento da minera
2- Aumento do investimento industrial
3- Incremento da demanda de produtos
industriais.
4- Incorporacin dos avances da 2 Rev.
Industrial.
5- Poltica proteccionista

O estancamento durante a guerra

e a posguerra
A Guerra Civil (1936-39) e a posguerra (1939-1959)
frearon o desenvolovemento industrial.

O desenvolvemento industrial
(1960-1975)
O abandono da autarqua en
1959 trouxo o
desenvolvemento industrial.
Causas:
Aumento do investimento na
industria.
Crecemento da demanda
Melloras tcnicas do exterior
Baixo prezo da enerxa
Poltica estatal de fomento da
industrializacin.

A produccin industrial
1855-1975
Na segunda metade do sculo XIX adoptronse
as innovacins tcnicas da 1 Rev.Industrial
(textil e siderrgica)
No primeiro terzo do sculo XX e Franquismo as
da 2 Rev. Ind: diversificacin industrial
(sectores bsicos, de bens de consumo, de bens
de equipo)

A estructura industrial
1855-1975
Sistema de producin diverso: tradicional (en
pequenas empresas) e fordista (economas de
escala)
Tamao de empresas contrastado
Atraso tecnolxico e dependencia externa
(tecnolxica, financeira e enerxtica)
Man de obra crecente e con escasa
cualificacin
Conclusin: Industrializacin limitada.

A localizacin industrial
1855-1975
Factores clsicos de localizacin industrial
1- Proximidade s materias primas e fontes de enerxa
2- Mercado de consumo amplo
3- Man de obra abundante
4- Sistemas de transporte
5- Capital
6- Sectores de apoio
7- Polticas industriais
Consecuencia: tendencia concentracin industrial en
grandes aglomeraciones urbanas

As reas industriais
1855-1975
1- Primeiras reas industriais: a periferia (Asturias,
Cantabria, Pas Vasco e Catalua) e Madrid.
Causas: reas extractivas, reas portuarias, reas
urbanas
2- reas industriais entre 1900 e 1975
As rexins tradicionais afianzan a sa hexemona
Inciase unha certa difusin desde 1960: periferias
dos espazos tradicionais, os novos eixes, enclaves
illados

A poltica industrial
1855-1975
O marco e os obxectivos da poltica industrial.
-Marco: proteccionismo e intervencin estatal
-Obxectivos: impulsar a industria e corrixir o seu desigual reparto.
A promocin e o desconxestionamento industrial
-A promocin: polos de promocin (en reas deprimidas) e
desenvolvemento (en cidades cunha certa base industrial)
-Resultados: non se alcanzaron as previsins e o efecto
dinamizador foi escaso.
Outras actuacins: Zonas de Preferente Localizacin industrial,
Polgonos de Preferente Localizacin Industrial, Polgonos de
Preferente Localizacin Industrial e Grandes reas de Expansin
Industrial.
O desconxestionamento: Creacin de polgonos de
desconxestionamento industrial

Mapa dos polos de

desenvolvemento industrial

A crise e a reestructuracin
industrial: 1975-1985
A crise industrial
As causas da crise
As consecuencias da crise
A reestructuracin industrial
A reconversin industrial
A reindustrializacin

A crise industrial
As causas da crise
- Causas externas

Encarecimento da enerxa

A Terceira Revolucin industrial: novas tecnoloxas, novos sectores

industriais, novos sistemas de fabricacin
As novas esixencias da demanda
A globalizacin da economa: divisin internacional do traballo, os NPI

- Causas internas

Deficiencias da industria espaola: especializada en sectores

maduros, deficiencias tecnolxicas, dependencia energtica

Conxuntura histrica: A Transicin

A crise industrial
As consecuencias da crise
Pechadura de empresas
Descenso de producin e beneficios
Aumento de endeudamiento e paro
Descenso de achega ao PIB
Posicin semiperifrica da industria espaola.

A reestructuracin industrial
A reestructuracin industrial ten das vertentes:
reconversin industrial e reindustrializacin.
Reconversin industrial
Obxectivo: conseguir a viabilidad e competitividad dos
sectores en crises.
Actuacins: Axustar a oferta demanda. Como?:
pechadura de empresas, reducins de persoais, melloras
tecnolxicas, especializacin.
Sectores: Siderometalrgico, naval, electrodomsticos.
Resultados:
1- Negativos: reducin de emprego, as pequenas
empresas quedaron fra.
2- positivos: sntanse as bases da recuperacin.

A reestructuracin industrial

A reestructuracin industrial
A reindustrializacin
Obxectivo: Recompoer o tecido industrial para
diversificar a actividade econmica e xerar emprego.
Actuacins: creacin das ZUR (zonas de urxente
reindustralizacin)
reas: Cornisa cantbrica, Andalucia.
Resultados:
1- Positivos: Crecemento do investimento e
diversificacin industrial.
2- Negativos: aumento dos desequilibrios, axudas s a
grandes empresas.

Mapa da reestructuracion
industrial en Espaa

A industria espaola na
actualidade
1- A recuperacin da industria 1985-2007
2- A producin industrial actual
3- A estrutura actual da industria
4- A localizacin industrial actual
5- As reas industriais actuais
6- A poltica industrial actual

A recuperacin da industria 1985-2010

A incorporacin Comunidade Europea
Os cambios da Terceira Revolucin Industrial
-Os cambios na producin industrial.
-Os cambios na estrutura industrial
Os cambios na localizacin industrial.
As manifestacins da recuperacin industrial

A incorporacin Comunidade
Europea.
Retos: mercado moi competitivo, nova regulacin
mis esixente, supresin de axudas e monopolios
Vantaxes: Aumento de mercado, desaparicin
de aranceis, acceso a innovacins, capital
estranxeiro.

Os cambios da Tercera Revolucin

Industrial
Na producin:
- Novos sectores industriais: TIC, automatizacin, novos
materiais, novos medios de transporte, biotecnologa,
enerxas renovables?.
Na estrutura:
- Cambios no sistema de producin: descentralizacin en
empresas multiplanta, subcontratacin e rede de pymes; e
flexibilizacin produtiva (economas de gama no canto de
economas de escala)
- Cambios no tamao das empresas: proliferacin de PYMES
- Cambios no emprego industrial: cualificacin,
terciarizacin e desregulacin
Na localizacin industrial:
- Difusin dalgunhas industrias, concentracin doutras (alta
tecnoloxa, servizos, oficinas)

As manifestacins da
recuperacin industrial
Crecemento do ndice de producin e da
ocupacin industrial.
Dimine a sa porcentaxe no PIB e na ocupacin
por sectores pero ten papel esencial.
Segue habendo problemas que tratan de
corrixirse mediante as polticas industriais.

A produccin industrial actual

Os sectores industriais maduros
Os sectores industriais dinmicos
Os sectores industriais punta ou de alta
tecnoloxa

A produccin industrial actual

Os sectores maduros (-competitivos, -demanda, afectados
pola reconversin)
Exemplos: metalurgia, electrodomsticos, naval, textil e
confeccin
Os sectores dinmicos (alta productividad por demanda
asegurada)
Exemplos: automovil, qumico, agroalimentario.
Sectores de alta tecnoloxa
Tense implantado con atraso
Localzanse en parques tecnolxicos.

A estructura actual da industria

Dimensin media das empresas reducida
-Vantaxes: menor conflictividad laboral,
adptanse mellor aos cambios
- Inconvenientes: produtos menos
competitivos
A investigacin e a innovacin son
insuficientes
A creacin de tecnoloxa insuficiente e
dependente: por escaso investimento e
contacto entre empresa e universidade

A localizacin industrial actual

Os factores actuais de localizacin

As tendencias actuais: difusin e
concentracin

O factores actuais de localizacin

Perde importancia a proximidade aos recursos

naturais e ao mercado de consumo.
Mantn importancia os sistemas de transporte e a
man de obra.
Novos factores:
- Acceso informacin e innovacin
- O territorio e os seus recursos, a sa man de
obra, a sa contorna empresarial, e o apoio dos
axentes sociais s empresas.

As tendencias actuais: difusin

yeconcentracin

Difusin debido a: os problemas das grandes

concentracins, melloras no transporte, a
industrializacin endxena
Concentracin en espazos centrais: sectores de
novas tecnoloxas, sedes sociais e de xestin
Conclusin: aumenta a complexidade porque se
mantn a capacidade de atraccin das reas
industriais tradicionais pero cun aumento das
forzas difusoras.

Areas industriais actuais

reas industriais actuais

Introducin
reas industriais desenvolvidas
reas e eixes industriais en expansin
reas e eixes industriais en declive
reas de industrializacin inducida ou escasa

Introducin
Mantense fortes desequilibrios industriais,
que teen como consecuencia outros tipos de
desequilibrios: riqueza, infraestructuras,
servizos, equipamientos, peso poltica
Ver mapa
Entre as reas industriais distnguense
diferentes tipos.

reas industriais desenvolvidas

reas metropolitanas de Madrid e Barcelona.

Gran transformacin pola reconversin e a
revitalizacin industrial (ver mapa )
Zonas con forte terciarizacin da industria.

reas e eixos industriais en expansin

Causas da sa industrializacin: por difusin ou
industrializacin endgena.
Tipos:
- Coroas metropolitanas: industrias tradicionais en polgonos
industriais, industrias innovadoras en parques tecnolxicos
- Franxas periurbanas: polgonos de naves encostadas,
produto da recolocacin ou de novas industrias.
Eixes de desenvolvemento industrial: eixes do Ebro e do
Meditarrneo, en conexin co sur de Europa; eixes
rexionais: rede en torno a Madrid, eixes interiores.
reas rurais: estrutura (pequenas, pouco capitalizadas,
traballo pouco cualificado e flexible); factores de
localizacin (relocalizacin, empresarios autctonos,
empresas innovadoras).

reas e eixos industriais en declive

Localizacin: cornisa cantbrica e enclaves
illados (Cdiz, Ponferrada, Puertollano)
Causas: sectores maduros, dificultades para
a reindustrializacin ( pouca cualificacin,
conflictividad), deterioro medioambiental,
desenvolvemento urbano desorganizado.
Consecuencias: desindustrializacin,
emigracin, perda de competitividad.
Excepcin: Pas Vasco

reas de industrializacin inducida ou

escasa
Inducida
Aragn, Castilla-Len, Andaluca
xorden nas polticas de desenvolvemento
industrial dos sesenta.
Industrias tradicionais e de bens de consumo.
Escasa
Castela A Mancha, Estremadura, Baleares e
Canarias.
Pouca industria, pequena e mediana empresa e
pouco competitiva.

A poltica industrial actual

O marco e os obxectivos
A poltica sectorial
A poltica estructural
A poltica territorial
A poltica medioambiental da industria

El marco e os obxetivos
O Marco:
Crecente apertura ao exterior: Fin de aranceles, aumento
expor/impor, crecemento de investimentos; retos (risco de
deslocalizacin, aumentar competitividad).
Disminucin da participacin do estado na industria:
desaparicin do INI, privatizacin das empresas estatais mis
rendibles.
Participacin da UE: marca obxectivos: sostenibilidad e
competitividad; como conseguilo? Investir en investigacin e
tecnoloxa.
Participacin das CCAA nas polticas industriais
Os obxectivos:
Competitividad
Arranxo de desequilibrios
Sostenibilidade.

A poltica sectorial
Obxectivo (problema): hai excesiva especializacin
en sectores maduros e insuficiente
desenvolvemento dos sectores de alta tecnoloxa.
Medidas:
- Culminacin da reconversin e a
reindustrializacin.
- Creacin de observatorios industriais.
- Apoio aos sectores mis expostos competencia
exterior (textil, automovil, aeroespacial)

A poltica estructural
Obxectivo: solucionar os problemas da competitividad e escasa
internacionalizacin das empresas.
Medidas:
1- Axudas segundo o tamao das empresas: axudas a PYMES (creacin
do Plan de Fomento Empresarial; innovacin en Pymes co Plan
Innoempresa; e a internacionalizacin co Programa PIPE)
2- Fomento da investigacin, innovacin e a tecnoloxa para situar a
Espaa no grupo de vanguardia (Plan Nacional de I D i 2008-2011)
Medidas: gasto en I D; mellora da investigacin; fomentar a
transferencia de investigacin a empresas (programa CENIT);
participacin en programas internacionais (programa Eureka), impulso
de investigacin en empresas (programa PROFIT); extensin das TIC
a toda a sociedade (Plan Avanza)
3- Impulso da internacionalizacin da industria espaola

A poltica estructural da
industria

A poltica territorial

Obxectivo: corrixir desequilibrios espaciais

Medidas:
- Polticas de promocin industrial a travs da
Lei de Incentivos Rexionais
- Polticas de desenvolvemento endxeno:
potenciar as potencialidades de cada territorio.

A poltica medioambiental da
industria
Obxectivo: Solucionar os problemas causados
pola industria ao medio ambiente e protexer o
patrimonio industrial
Loitas contra problemas medioambientales
mediante medidas de prevencin e correccin:
fomento do desenvolvemento sostenible, loita
contra a contaminacin do medio, loita contra a
degradacin paisaxstica que xera a industria
(operacins de rehabilitacin).
Proteccin do Patrimonio industrial mediante o
Plan de Patrimonio Industrial

Complexo siderrxico convertido

en Parque temtico

Complexo siderrxico de
Duisburg (Alemaa)