Tipografija i

tipografska
pisma

Aleksandra Popovic

1
2 Tipografski sistem mera

Tipografski merni sistem se danas vie ne koristi u

tolikoj meri kao nekad, bio je karakteristian uglavnom
za olovni slog. Prelaskom na ofset tampu polako izlazi
iz upotrebe, ali ipak ima istorijsku vanost i uprkos
svemu i danas je na evropskom prostoru prihvaen kao
normirani sistem (DIN 16507 - 1 Printing technology
- Typesizes - Part 1: Hot metal type setting and
related techniques, Deutsches Institut Fur Normung
E.V. (German National Standard) / 01-Sep-1998 / 4
pages).
I danas je u oblasti stonog izgavatva u pozadini svega
upravo taj sistem, iako e se teko pronai neko ko se
bavi prelomom u stonom izdavatvu da rauna veliinu
sloga u cicerima ili tipografskim takama.
3 Istorijat standardizacije
tipografskih mera
Prvi ozbiljniji pokuaj standardizacije preduzeo je
Joseph Moxon u Engleskoj 1683. god.
Prve praktine rezultate je postigao Pjer Simon
Furnije (Pierre Simon Fournier) koji je uveo
tipografski merni sistem kod koga je osnovna
veliina tipografska taka (point typographique) -
pt. 1775. god.
Francuz Fransoa-Ambruaz Dido (Francois-
Ambroise Didot) sa sinom Firminom usavrava
svoj tipografski sistem, a to je upravo
spomenuti sistem koji je i danas prihvaen kao
evropski standard. Taj je sistem duodecimalni,
tj. 12 tipografskih taaka ini jedan cicero.
4 Osnova Didoovog sistem mera

Godine 1876. je nemaki slovolivac

Hermann Berthold preraunao
Didoov sistem na metriki sistem
mera.
duinu od 30 cm je podelio na 133
nonparela po 6 tipografskih taaka, iz
ega sledi da tipometar ima 798 (133
* 6) tipografskih taaka, odnosno 66
1/2 cicera.
1pt = 300mm : 798 = 0,3759mm
Didoov tipometar
5

Didotov tipometar: 30 cm
133 nonparela
62 1/2 cicera
798 tipografskih taaka

1 cicero = 12pt = 12*0.3759 mm= 4.51 mm

6 Pojmovi u Didoovom sistemu
mera

Pre 1 pt = 0, 376065 mm (1/72

francuskog kraljevskog ina (27.07 mm)
Danas 1 pt = 0,376mm
12 pt = 1 cicero = 4,513 mm (12 * 0,376)
8 pt = 1 petit = 3,0084 mm (8 * 0,376)
6 pt = 1 nonparel = 2,2563 mm (6 * 0,376)
1 m = 2660 pt
1 cm = 26,6 pt (798 pt / 30 cm)
1 mm = 2,66 pt
7 Tradicionalni angloameriki
tipografski sistem
Koristi se u SAD, Belikoj Britaniji, Japanu
1 pica (cicero) = tano 0,1660 ina (1/6 ina)
=
2.54cm * 0,1660 = 4,2164 mm
1 point (taka) = 1/12 pica = 0,3513666... mm
1 point < 1pt (0.351 < 0.376)
1 mm = 2,846 point (1/0,351367)
1 cm = 28,46 point
1 m = 2846 point
8 Savremeni angloameriki
tipografski sistem
Zove se i DTP point (od Desk Top
Publishing)
1 pica (cicero) = tano 1/6 ina =
2.54cm / 6 = 4,2333... mm
1 point (taka) = 1/12 pica = 2.54cm/72 =
0,352777... mm
1 point < 1 DTP point < 1pt (0.351 < 0.353< 0.376)
1 mm = 2,835 point (1/0,3527778)
1 cm = 28,35 point
1 m = 2835 point
Uporedne veliine
9

Didoov sistem Anglosaksonski DTP sistem

sistem
t. taka 0,376mm 0,3514mm 0,3528mm =
point 30cm/798 1 in/72.27 1 in / 72

cicero 12tt = 12 points = 12 points =

pica 4,513 mm 4,212mm 4,233mm

1 cm 26,6 tt 28,46 points 28,35 points

1 in 67,564 tt 72,29 points= 72 points
(1/0.166)*12
10 Tradicionalni nazivi veliine
pisama prema broju taaka

mikroskopik 2,5tt Garamond 10tt

brilijant 3tt Bervier 11tt
Dijamant 4tt Cicero 12tt
Perl 5tt Mitl 14tt
Nonparel 6tt Tercija 16tt
Kolonel 7tt Paranjon 18tt
Petit 8tt Tekst 20tt
Borgis 9tt Dupli mitl 28tt
11 Predlog novog standarda

Nemaki predlog standarda

DIN 16507-2 (Printing technology Type Sizes -
Part 2: Digital Typesetting and related techniques,
Deutsches Institut Fur Normung E.V. (German
National Standard) / April-1998 / 9 pages)
predlae da sve duinske jedinice u digitalnoj tipografiju
budu specifikovane u milimetrima. Ovaj standard
predlae da dimenzije treba da budu umnoak od
0,25mm, a tamo gde je potrebna finija rezolucija
umnoak od 0,1 ili 0,05mm. To bi bio kraj za take, pike,
cicere, ine i uasne faktore preraunavanja.
(http://www.cl.cam.ac.uk/~mgk25/metric-typo/)
12 Podela tipografskih pisama

Tipografska pisma po idejnom, odnosno likovnom

reenju, mogu se svrstati u pet osnovnih grupa od
kojih svaka ima neke svoje podgrupe. To su:
Antikva pisma
Egipatsko pismo sa italijanskom podgrupom
Groteskno pismo sa polugrotesknom grupom
rukopisni oblik pisma
ukrasni oblik pisma
Antikva tipografska pisma
13

Ugledaju se na rimsko kapitalno

pismo. Ovo pismo se zove
kapitalno jer su Rimljani imali
samo velika (verzalna) slova. To je
Rimska kapitala koja se koristila za
posebne namene. Antikva pisma su
kontrastna serifna pisma. Ova
pisma se dele na etiri karakteristine
podgrupe:
Rana antikva
Prelazna antikva
Kasna antikva
Novinska antikva
Tabula Traiana
14 Rana antikva

a. Rana antikva ima umereni kontrast:

k=1 : 1,6 do k=1 : 2,5
Serifi su spojeni sa osnovnim i spajajuim
linijama polukrugom. Najpoznatija pisma iz
ove grupe (pod trgovakim nazivom) su:
Tajms, Garamond. Ova vrsta antikve se
preporuuje za due novinske i knjine
tekstove.
15 Times New Roman

ABVGD abvgd

ABVGD abvgd


16 Garamond

ABVGD abvgd

ABVGD abvgd


Prelazna antikva
17

Prelazna antikva ima slian kontrast

kao rana antikva ali ima tanje i
izduenije serife.

Primer familije
Baskerville
18 Kasna antikva

ABVGD abvgd
Kasna antikva ima veliki
ABVGD abvgd
kontrast, moe da ide do
k=1 : 9. Serifi su u obliku
tankih linija koje su

spajajue crte, dok su

osnovne linije mnogo

priblino iste debljine kao i

deblje. Uglavnom se ne

koristi za due tekstove, ve
za naslove i akcidentini
slog.

Primer familije Bodoni

19 Novinska antikva

Novinska antikva se koristi za novinski slog i knjini

slog. Nastala je za potrebe visoke tampe od olovnih
stereotipnih ploa. Serifi su deblji, spojeni krivim
linijama sa osnovnim i spajajuim crtama. Kontrast
pisma je slabiji k=1:1,2 do 1:1,5. Zbog ovih
karakteristika pismo se u olovnom slogu pri tampanju
novina u rotaciji nije oteivalo prilikom due
upotrebe, to se deavalo kod pisama rane i srednje
antikve.
Primeri su: Primus, Ekscelzior, Magna, Selena
(nema ih u standardnoj raunarskoj ponudi).
Magna i Excelsior
20
21 Egipatsko pismo

Egipatsko pismo je kao tipografsko pismo nastalo

krajem XVIII veka. Nastanak se vezuje za
Napolenovu akciju u Egiptu, kada su sve francuske
novine osvanule sa prigodnim naslovima o tom
dogauju u ovom novom pismu. Ovo pismo
nema kontrasta
serifi su etvrtastog oblika priblino iste debljine kao
i osnovne i spajajue linije.
Poznati nazivi ovakvih pisama su Luksor, Memfis,
Beton. Ovo pismo se ne preporuuje za dui tekst
ve samo za naslove i akcidencije.
 22 Napoleon u Egiptu
Jean Leon Gerome
Le general Bonapart au Caire
Pohod na Egipat (1798-
1801)
Memfis i Beton
23
Italijansko pismo
24

Italijansko pismo je jedna podgrupa egipatskog pisma. To

je pismo bez kontrasta koje atraktivnost postie
glomaznim serfima. Uglavnom se koristi za slog
akcidencije. Poznata pisma ove podgrupe su: Pro-art,
Barnum, Magnet.
25 Groteskno pismo

Groteskno pismo pojavilo se u XIX veku i naziv je dobilo zbog

svog neobinog izgleda.Ovo pismo nema ni kontrasta ni
serifa. Za tadanji ukus se smatralo da je grubo i neestetsko.
Dugo godina se smatralo da je groteskno pismo za inenjere i
tehniare, a pisma iz grupe antikva za knjievnike, pravnike i
umetnike. Poznatija pisma iz ove podgrupe su: Permanent, il,
Univers, Futura, Helvetik, itd.
Neka groteskna pisma
26

8 Arial

9 Arial

10 Arial
Univers
12 Arial

14 Arial

16 Arial
18 Arial
20 Arial
24 Arial
Futura
28 Arial
32 Arial

36 Arial
27 Polugroteskna pisma

Polugroteskna pisma su podgrupa grotesknih pisama koja

predstavlja prelaz izmeu serifnih i beserifnih pisama.
Kontrast pisma je veoma mali, skoro i da ga nema, a
umesto serifa na krajevima osnovnih i spajajuih linija su jedva
primetna zadebljanja. Poznatija pisma su: Optima, Kolonija,
Tempo, Simplicitas, itd.
Neka polugroteskna pisma
28

Optima Tempo
Rukopisna pisma
29

Rukopisna pisma su se pojavila

u XIX veku kada su u Engleskoj
poela da se koriste elina pera
za pisanje koja su ubrzo
prihvaena u kolama i dravnim
ustanovama, a to je dovelo do
promena izgleda rukopisa.
 30 Litografija
U to vreme je razvijena i posebna vrsta
tampe koja se naziva litografija koja je bila
u stanju da ovo pismo reprodukuje.
Litografija je grafika tehnika ravne tampe
koja koristi kamen sa ravnom povrinom, na
koju se direktno nanosi crte, masnom
kredom, litografskim tuem ili mastilom.

Koristili su je i mnogi umetnici:

Goja, Engr, Delakroa...
31 Rukopisno pismo

Da ne bi zaostali u konkurenciji, i runi slovoslagai su se

snabdevali ovim pismom. Rukopisno pismo nije zgodno za
pacioniranje (vei razmak izmeu slova), a ni za slaganje celih
rei velikim slovima jer tekst tada postaje potpuno neitljiv.
Ovim pismo pokuava da se oponaa rukopis, i obino se
koristi za pozivnice, jelovnike, ponekad za naslove.
32 Neka rukopisna pisma
Arabella Archive Roundhand
33 Ukrasni oblik pisma

Ukrasna pisme vode poreklo iz srednjevekovnog knjinog

slikarstva. Postoje razne vrste ovakvih pisama kao to su obrisna
pisma, filet pisma, pisma u negativu, trodimenzionalna pisma,
ornamentalna, i tako dalje. Koriste se samo za specijalne
tipografske vrste poslova (akcidencija), kao to su povelje,
zahvalnice, i slino.
 34 Neka ukrasna pisma

3D Fantablock beveled Linotype Bix Plain