MODERNE METODE

OPTIKE SPEKTROSKOPIJE
Student: Fea Mastilovi
 HISTORIJSKI UVOD
Spektroskopija je izuavanje interakcije izmeu materije i elektromagnenog zraenja.
Kao termin je nastao 1666. godine kada je Newton demonstrirao disperziju bijele svijetlosti
kroz prizmu. Ljudi su pomislili da gledaju u duhove te su se nazvali Ghost watchers i formi
rali termin koristei latinsku rije spectrum duh i grku rije scopos onaj koji gleda.
U poetku spektroskopija se svodila na disperziju vidljivog EMG zraenja; kasnije koncept je
proiren i sada ukljuuje svaku interakciju materije i radioaktivne enegrije kao funkcije talans
e duine ili frekvencije zraenja
 KLASINE METODE

Optika spektroskopija je jedan od najvanijih metoda istraivanja elektronskih ljuski i za

razumijevanje atomske strukture.
U mnogo sluajeva ekstremno mali rascjepi spektralnih linija mora biti odreen sa visokom
preciznou (velikom spektralnom rezolucijom).

Odnos nazvamo spektralna rezolucijska mo ureaja.

Sa prizmama i reetkastim spektrografima je teko postii rezolucijsku mo iznad reda
veliine
Difrakcija ograniava rezolucijsku mo na proizvod Nm
Ukoliko je rezolucijska mo ili vie moramo koristiti interferometar.
 KVANTNI OTKUCAJI
Kvatni otkucaji su jedna od modernih metoda sprektroskopije.
Koristi se za pobuivanje atoma ispitivanog uzorka. Kako svaki uzorak zrai razliite
frekvencije to nam omoguava analizu uzorka.
Atom je u osnovnom stanju i onda je pobuen kratkotrajnim svjetlosnim pulsom.
Vrijeme pulsa je izabrano da zadovoljava relaciju
Centralna frekvencija pulsa odgovara frekvenciji pobuivanja sa 0 do nivoa 1 ili 2.
Generalnijim razmatranjem elektron biva u superpoziciji izmeu dva pobuena stanja.
Superpozicija dvije talanse funkcije moe biti predstavljena kao oscilovanje dipola frekvencij
e
ZASIENA APSORPCIONA SPEKTROSKOPIJA
(nedoplerovska spektroskopija)
Spektralne linije atoma gasa su proirene zbog Dopplerovog efekta.
Dopplerovo irenje je openito mnogo vee od prirodne irine spektralne linije to
predstavlja prepreku u mjerenju bliskih spektralnih linija.
Uz pomo lasera mogue je izbjei Dopplerovo irenje.
Razmatramo gasni laser. Pretpostavimo da moemo razlikovati pojedinane atome u
gasnom laseru prema njihovim brzinama, svaka grupa atoma sa brzinama v ima odreeni
okupacijski broj ili u gornjem ili donjem stanju respektivno
Ukoliko pomnoimo okupacijski broj sa Maxwellovom raspodjelom brzina dobijamo
slijedei grafik
Ukoliko laser ima frekvenciju laser e moi interreagirati sa grupom atoma iji je
Dopplerov pomak:

predstavlja red veliine rascjepa spektralnih linija

frekvencija pobuivanja atoma u stanju mirovanja
Zbog oblika laserske cijevi govorimo o stojeem valu.

v je komponenta brzine du ose laserske cijevi

Usljed interakcije stojeeg vala sa atomima broj atoma u gornjem pobuenom stanju je
smanjen to vidimo na slijedeoj slici
 Supstanca koju ispitujemo (u gasnoj fazi) dovedena je izmeu jednog od ogledala i
laserske sredine.
Atomi koji ispunjavaju uslov snano apsorbuju lasersko
zraenje tako da veliki dio ovih atoma je prebaeno u pobueno stanje, usljed ega je broj
atoma u osnovnom stanju smanjen.
Stvaranje rupa na prethodnoj slici uzrokuje slijedeu raspodjelu intenziteta po
frekvencijama, pa ukoliko pretpostavimo da su frekvencija lasera i centralna frekvencija
atomskog pobuivanja u rezonanciji imamo slijedeu sliku:
 DVOFOTONSKA APSORPCIJA
(bez Dopplerovog efekta)
U intenzivnom laserskom polju mogue je da atom apsorbuje dva fotona. U tom sluaju
razlika energije izmeu dva nivoa je jednaka dvostrukoj energiji fotona

Atom takoer moe apsorbovati fotone sa razliitim frekvencijama

Promatrajmo atom iz gasa sa brzinom v, foton (frekvencija ) e iz sistema referencije

atoma izgledati kao da ima frekvenciju:

Foton koji dolazi iz suprotnog smjera e za atom imati frekvenciju

LEVEL CROSSING SPEKTROSKOPIJA I
HANLE EFEKT
Mehanizam Level crossing spektroskopije u osnovi ima mehanizam koji smo ve objasnili
kod kvantnih otkucaja sa tom razlikom to se moe primjeniti obino svjetlo ili elektronsko
bombardiranje.
Ukoliko su atomski nivoi rascijepljeni u vanjskom magnetnom polju
Dvije razliite Zeemanove linije se podudaraju energetski. Ovakvi rascjepi se deavaju kod
finih struktura koje su ve rascijepljene i bez vanjskog magnetnog polja.
 Hanleov efekt je redukcija u polariziaciji svijetlosti prisutna kada su atomi koji emituju
svijetlost izloeni magnetnom polju u odreenom smijeru i kada su i sami pobueni
polarizovanom svijetlou

Na slici iznad imamo ematski prikaz eksperimenta (lijevo).

Atomi gasa su pobueni polarizovanim svijetlom i rezonantno svijetlo se posmatra kao
funkcija magnetnog polja
Za polje koje se nivoi podudaraju intenzitet polarizacije rezontatne svijetlosti se generalno
mijenja. To je prikazano na slici desno.