Tehnologije za redukciju

sumpornih oksida iz
termoelektrana na ugalj

Ismar Terzić
UVOD

Iako se teži smanjenju broja i kapaciteta

termoenergetskih postrojenja na ugalj, budući da Broj
su veliki zagađivači prirode, razvijeni su i stanovništva
tehnološki postupci koji omogućavaju
smanjenje uticaja na okolinu postojećih
postrojenja i minimizaciju emisije različitih
polutanata nastalih kao posljedica njihovog
rada.
Obzirom da na području tuzlanskog regiona Izvori Potrošnja
egzistira nekoliko termoenergetskih postrojenja, energije energije
uz planirani porast kapaciteta postojećih i
planove za izgradnju novih postrojenja,
planiraju se i različite mjere uklanjanja
sumpornih spojeva iz produkata sagorijevanja.
 120
TEORIJSKI DIO Termosfera
+
N 2 , O 2 , O , O , NO , e
+ -

110

Atmosfera je složen sistem koji se sastoji od 100

plinova, para i čestica. Sastav i odnosi pojedinih Mezopauza
90
komponenata u atmosferi zavise od niza faktora:
geografskih i klimatskih uslova, nadmorske 80
Mezosfera
0,001

Visina iznad površine zemlje (km)

visine i intenziteta emisije antropogenog
70
porijekla.

Pritisak (mbar)
0,01
60 Stratopauza
0,1
50
Ozonosfera N2 , O 2 , O 3 ,
40 1
Stratosfera ( NH 4 ) 2 S O 4
30
10

20
Tropopauza 100
10
Troposfera
0 1000

- 100 - 50 0 50
Temperatura (°C)
Zagađujuće materije u zraku

Velike količine oslobođenog

sumpor dioksida (SO2), iz
termoelektrana zagađuju sve
faktore okoline (zrak,
zemljište i vodu). Naročito su
opasne tzv. "kisele kiše", koje
nastaju kao posljedica
reakcije oksida sumpora i
atmosferske vode. Najvažnije
emisije od sagorijevanja
fosilnih goriva u zraku su
SO2, NOX, teški metali i
plinovi staklene bašte. Sve
ostale materije se emituju u
malim količinama. Bez obzira
na to i one imaju bitan uticaj
na okolinu
Azotni oksidi

• azot monoksid (NO)

• azot dioksid (NO2)
• azot suboksid (N2O)

Pepeo i čvrste čestice

Veličina i hemijski sastav ovih čestica značajno utiču na

zdravlje ljudi. Za sada se grube (prečnik veći od 2,5
mikrometara) i fine (prečnika između 0,1 i 2,5 mikrometara)
čestice regulišu zakonodavstvom, ali su ultrafine čestice
(prečnik manji od 0,1 mikrometara) trenutno van mogućnosti
kontrole, pa još uvijek predstavljaju mnoge opasnosti.
Nažalost, mnogo toga je još uvijek nepoznato – koje vrste
čestica prašine čine najviše štete, zbog čega je teško doći do
odgovarajućeg zakonodavstva za njihovo regulisanje
Staklenički plinovi
Sumporni oksidi

Emisija sumpornih spojeva je u najvećem obimu preko

sumpor dioksida. Najvažniji izvori sumpor dioksida koji se
pojavljuju u atmosferi su postrojenja za spaljivanje fosilnih
goriva, posebno uglja. Fosilna goriva u sebi sadrže sumpor
koji kod izgaranja u količini od 90-95 % prelazi u sumpor
dioksid i odlazi u dimnim plinovima u atmosferu.

Iz prirodnog sistema atmosfere – biosfera – okeanski sistemi dolazi do emisije

sledećih sumpornih spojeva: H2S, COS, CS2, DMS, SO2, različitih sulfata i
merkaptana.

U čvrstim i tečnim gorivima od 1 % do 3 % sumpora se

oksiduje u sumpor trioksid (SO3).
 O2
Reakcije sumpor dioksida u atmosferi
SO2

Sumpor dioksid u atmosferi preko nekoliko mehanizama prelazi OH−

u sulfatnu kiselinu i sulfate. Homogene, heterogene, NO2
fotohemijske i reakcije drugog reda dovode do konverzije H2O
sumpor dioksida u sulfatnu kiselinu i sulfate.

Azot dioksid, prisutan u atmosferi u značajnoj mjeri, utiče na brži prelazak sumpor
dioksida u odgovarajuće sulfate. Njegovo djelovanje u ovim reakcijama je katalitičko.
Odsumporavanje

Uklanjanje sumpor i njegovih spojeva iz plinova, tečnosti i spojeva koji su u čvrstom

stanju predstavljaju tehnologije odsumporavanja.

Rezultati odsumporavanjem mogu se postići primjenjivanjem slijedećih metoda:

a) Odsumporavanje goriva (prije sagorijevanja),

• Gasifikacija
b) Odsumporavanje u ložištu (ubacivanje reaktiva u ložište),
• Sagorijevanje u fluidiziranom sloju
c) Odsumporavanje dimnih plinova (nakon sagorijevanja).
• Tehnologije odsumporavanja pomoću krečnjaka i/ili
kreča
 Tehnologije odsumporavanja dimnih plinova

REGENERATIVNI NEREGENERATIVNI

suhi mokri suhi polusuhi mokri

postupci postupci postupci postupci postupci

proces sa Wellman Lord suho Spray dryer mokro ispiranje

aktivnim ugljikom proces odsumporavanje absorption krečnjakom

mokro ispiranje
Kod regenerativnog odsumporavanja produkti se regeneriraju krečom
te se reagens može ponovno upotrijebiti, u neregenerativnim ispiranje
postupcima reagens se troši jer ostaje vezan u produktima amonijakom
odsumporavanja koji se trajno odlažu.
Mokri postupak odsumporavanja dimnih plinova

Mokro odsumporavanje (desulfurizacija) dimnih plinova je zbog svoje visoke

efikasnosti, jednostavnosti i pouzdanosti, najviše korištena tehnika prečišćavanja
dimnih plinova u energetskim industrijama.