นพ.

ดนุ เกษรศิริ
ภาควิชา
ั ทยา
เภสชวิ
คณะ
แพทยศาสตร์
 ้ หา
เนือ

ารใชย้ าผิดว ัตถุประสงค์ และสารทีน

่ ย
ิ มนำมาใช
าชุด และอ ันตรายจากยาชุด

ว ัตถุประสงค์ ึ ษาสามารถ
น ักศก
บายความของการใชย ้ าผิดว ัตถุประสงค์ และยาช
กชนิดของสาร และปัญหาทีอ ่ าจเกิดจากการใชส ้
ถุประสงค์ และยาชุด
 ข้อมูล
ปัจจุบ ัน:
สารเสพติดที่นิยมใช้ มากคือ เฮโรอีน กัญชา ยาบ้ า ยานอน
หลับ และสารระเหย
มีแนวโน้ มในการใช้ ยามากกว่ า 1 ชนิด เพิ่มขึน้
ในช่ วงอายุ 12-65 ปี มีประชากรที่เคยใช้ สารเสพติดทั่ว
ประเทศ 1.6 % (ในจำนวนนี ้ 45 % อยู่ในอีสาน)
11.9 % ของช่ วงอายุดังกล่ าว ดื่มสุราเป็ นประจำ (มากกว่ า 20
วัน ต่ อเดือน)

อ ้างอิง: เอกสารจากคณะกรรมการบริหารเครือข่ายองค์กร
วิชาการสารเสพติด
 ยาผิดว ัตถุประสงค์ (Drug Abuse) หมายถึง
นำยาใดมาใชโ้ ดยตนเอง โดยมีว ัตถุประสงค์ของ
จากประโยชน์ใชท้ างคลินก
ิ ของยา หรือข้อบ่งใช
หรือว ัฒนธรรมของชุมชนนน ั้ ๆ
หล ักเกณฑ์ในการจ ัด
เป็นสารเสพติด (WHO)
 มีความต ้องการมากจนควบคุมไม่ได ้
 มีแนวโน ้มทีจ ้ มาณยาเพิม
่ ะใชปริ ่ มากขึน
้
 มีการเปลีย่ นแปลงทัง้ ทางร่างกายและ
จิตใจ

สาเหตุ: Bio-psycho-social factors

General care &
treatment
 การรักษาด ้วยยา (Drug treatment)

Antidote -VS- agonist

Symptomatic treatment
 การรักษาด ้วย Supportive
treatment
Psychological treatment
Sociological support
Classification
สารทีม่ ผี ู้นิยมนำไปใช้ ในทางทีผ่ ดิ วัตถุประสงค์ หรือเป็ นยาเสพติด
1. สารทีทำ ่ ให้ เกิดอาการคล้ายโรคจิต (Psychotomimetics ,hallucinogens:L
SD, psilocybin, mescaline)
2. สารกระตุ้นจิตใจและการเคลือ่ นไหว (Psychomotor stimulants ,CNS sti
mulants :amphetamine,ยาอี,ยาไอซ,์ cocaine)
3. สารกดระบบประสาทส่ วนกลาง (CNS depressants: opioid, sedative/hyp
notic, alcohol)
4. อืน่ ๆ เช่ น : Mixed action substances (THC, volatile substances)
สารทีทำ
่ ให้เกิดอาการคล้ายโรคจิต
่ นี้ ก่อให้เกิดอาการประสาทหลอน (halluci
รในกลุม
อาการประสาทหลอน เป็น conscious experience ของ
ภาพ รส กลิน ั ัส โดยไม่ม ี environmental input
่ สมผ
Good trip Bad trip

ฤทธิผ ่ ผ่านประสาท serotonin และ dopamin

์ า่ นสารสง
ัวอย่างของสาร psychotomimetics
1.Lysergic acid diethylamide
ดิง่ นรก (LSD,แอลเอสดี)
ั
สงเคราะห์
ในปี ค.ศ.1943
“Lucy In The Sky
O CH 2CH 3

C N

With Diamonds”
CH 2CH 3

by The Beatles
CH 3

LSD
NH 2

เมจิก เปเปอร์
หรือ
กระดาษเมา
LSD
 สกัดจาก ergot alkaloid (Clavicep purpurea)
 การออกฤทธิ์ : กระตุน้ 5-HT2 receptor (hallucination - bad
trip)
 การดื้อยา: เกิดง่าย จึงทำให ้คนไข ้เปลีย ่ น
ไปใชยาชนิ้ ดอืน ่
 อาการถอนยา: น ้อย
 การรักษา - ตามอาการ
 LSD

มีผลต่อต ัวร ับของ serotonin

เปลีย
่ นการร ับรูทำ
้ ให้เกิด ประสาทหลอน
(Hallucination)
 ้ วาย
2.Magic mushroom: เห็ดขีค

Psilocybin
3. Mescaline: ตะบองเพชร
H3CO CH2CH2NH2

H3CO Mescaline

OCH3

มีฤทธิอ
์ อ
่ นเพาะ
ผ่านเข้าสมองได้นอ ้ ย
รกระตุน
้ จิตใจและการเคลือ
่ นไหว (psychomotor stimula

Amphetamine, Methamphetamine “ยาม้า” “ยาบ้า”

MethylenedioxymethamphetamineMDME “ECSTACY” “ยาอี”
Cocaine “Coke”
Ephredrine

จิตใจ
้
กล้ามเนือ
Amphetamine derivatives
■ Amphetamine (ยาม้า, ยาขย ัน)
■ Dex-Amphetamine (ยาบ้า)
■ Meth- Amphetamine (Ice)
■ MDMA (Ecstasy, ยาอี)
■ ยาแก้ไอผสมcodeine
■ อืน
่ ๆ
■ ม ักใชใ้ นสถานบ ันเทิง ในกลุม ่
อายุ 21-26 ปี โดยมี Ecstasy นำมา ตาม
ด้วย ยาเค (ketamine) และ
โคเคน(Cocaine)
■ ในสถานพินจ ิ เยาวชน พบคดีจาก
ยาบ้ามากทีส ่ ดุ ตามด้วย สาร
ระเหย และก ัญชา
ยา
อี
Noradrenaline Dopamine

Serotonin
 ขนาดสูง,นาน
จิตใจ การเคลือ
่ นไหว
- ภาวะเคลิม ้ สุข (euphoria) - สดชนื่ ไม่เหนือ
่ ยล้า
- พูดเก่ง (talkative) - ทำงานได้มากขึน ้
- เพิม่ แรงผล ักด ันทางเพศ - มีสมาธิด ี
- เบือ
่ อาหาร
- ความด ันสูง นอนไม่หล ับ สน ่ั
- มีพฤติกรรมก้าวร้าว (aggression)
- มีพฤติกรรมซ้ำซาก (stereotyped)
- ประสาทหลอน โรคจิต Dementia
- ติดยา Depression
 Cocaine HCL Crack (cocaine base)
โคเคน

จากพืช Erythroxylon coca

เป็นยาชาเฉพาะที่
พฤติกรรมก้าวร้าว < amphetamine

ปี ค.ศ.1887, Dr. Sttyth Pemberton gave birth

to the world of Coca Cola, a non-alcoholic
beverage จากใบของAndean coca plant และ
the African cola nut.
Crack addicted woman เป็นเวลา 9 ปี

การออกฤทธิ์
เลือดออกในสมองในผูต
้ ด
ิ cocaine

เกิดแผลหรือเนือ้ ตาย
ในบริเวณทีส
่ ด
ู ดม
เพราะขาดเลือด
 ่ นกลาง
3. สารกดระบบประสาทสว
่ นกลาง
กดระบบประสาทสว
1. แอลกอฮอล์
ปลดปล่อยการควบคุมตนเ
(Disinhibition)
้ เสย
กล้ามเนือ ี สหการ(ataxia)
ลดความสามารถในการต ัดส ิ ดใจ
เกิน อาการคลุม ้ คลง่ ั
ึ พูดไม่ชด
ง่วงซม ั ร ัว ในผูท ้ ใี่ ช ้ amphetamine
โคม่า ตายเพราะกดการหายใจ
Ethanolเอนไซม์ Acetaldehydeเอนไซม์Acetic acid
อาการพิษยาอดเหล้า - Disulfiram
 Alcohol
 คนไทยทีด่ มื่ เหล้ า >20 วัน/เดือน ในปี 46 = ไม่ เจาะจงชนิด 11.9%, เซี่
ยงชุน 11 % และ เหล้าขาว หรือยาดอง 8%
 การออกฤทธิ์: กดการทำงานของสมอง
 การติดสุ ราเรื้อรัง: - อาการทางสมอง Delirium Tremens (นอนไม่ หลับ,
กระสั บกระส่ าย, เห็นภาพหลอน, เจ็บตามเนือ้ ตัว), อาการทางระบบ
ประสาท Wernicke’s encephalopathy & Korsakoff’s psychosis, etc
 อาการอยากเหล้ า(Withdrawal symptom): นอนไม่ หลับ, วิตกกังวล, มี
การสั่ นของกล้ ามเนือ้ , ลมชักและมีอาการของโรคจิต
 การรักษา - รักษาตามอาการ + ใช้ ยาdisulfiram
 2.ก ัญชา (Marijuana)Cannabis sativa
สารสำค ัญคือ tetrahydrocannabinol (THC)
่ มองโดยมีทจ
เข้าสูส ี่ ับเฉพาะ
ผลต่อจิตใจเป็น 2ระยะ:
ระยะ กระตุน
้ & กด
- ตาแดง (ผ่านระบบประสาทอ ัตโนว ัติ)
- ลด sex hormones
- ใจสน่ ั ความจำเสอ ื่ ม ประสาทหลอน (ในขนาดสูง)
- อาการถอนยา: กระสบกระส ั า่ ย, นอนไม่หล ับ, อาเจีย
ท้องร่วง, สน ่ ั , เหงือ
่ ออก
 การเกิดอาการถอนยาหรือลงแดง
ยา
มี
ผลเปลีย
่ นการทำงานของระบบประส

การปร ับต ัวของระบบประสาท (neuroadaptation)

ขาดยา

อาการขาดยาจากระบบประสาททีป
่ ร ับต ัวเพิม
่
3.ยาสลบและยานอนหล ับ พบ ญ:ช = 3:1 และมักใช้ เพือ่ ทดแทนย
- Ketamine ยาเค
- พวก benzodiazepines เชน ่ diazepam
(VALIUM), flunitrazepam (ROHYPNAL)
- Barbiturates also called เหล้ าแห้ ง, ปี ศาจแดง,
seconal, etc
กดระบบประสาทสว่ นกลาง

ควบคุมตนเองไม่ได้, กล้าแสดงออก
มึนเมา
BRB BDZ
4.Heroin และ Morphine
ยาแก้ปวดมีฤทธิเ์ สพติด
มีต ัวร ับในสมองหลายชนิด

อารมณ์เคลิม
้ สุข
และติดยา

เกิดอาการถอนยาทีร่ น
ุ แรง (ลงแดง)
Heroin drug addict :needle inject lesion
 4. สารอืน
่ ๆ

1.สารระเหย
กาว, เบนซน ิ , marker pen,
ยาสลบชนิดสูดดม
ส่ วนใหญ่เป็ น hydrocarbon solvents
(toluene, benzene, ethyl acetate)
ผลคล้าย ethanol
ลีย ้ อารมณ์ (mood)
่ นพืน เบาสบาย และเคลิม
้ สุข

ก่อปัญหาต่อต ับ, ไต, ไขกระดูก และ สมอง

Volatile substances (สาร
ระเหย)

 การออกฤทธิ์ : กระตุน้ , สับสน & เห็นภาพหลอน

 ยาเกินขนาด : ส่ วนใหญ่จะกดสมอง
 การถอนยา: นอนไม่หลับ, ตาสูแ้ สงไม่ได้
 การรักษา : ตามอาการ (life support for overdose)
 THC (Tetrahydro cannabinol )
น้ำมันได้ จากยอดดอกกัญชา
 ได้จากใบ Cannabis sativa (ก ัญชา, hemp, grass,
marijuana, pot, etc) สว่ นยอดหรือจากการสก ัดสาร
จากชอ ่ ดอกต ัวเมีย
 ดูดซม ึ ได้ดท ี างปอด ออกฤทธิเ์ ร็วภายใน 5
นาที และมีฤทธิส ์ ง
ู สุดที่ 30 นาที
 หากใชร้ ับประทาน จะออกฤทธิช ์ า้ กว่า
ประมาณ 30-60 นาที และ มีฤทธิส ์ งู สุดที่ 2-3 ชม.
 ม ักใชเ้ ป็นต ัวแรกของการติดยา
 ในปี 44 มีผต ู้ ดิ ประมาณ 3 คน ในประชากร
10,000 คน
 THC(ต่อ
) ์ : กระตุ้น (เพิม
 การออกฤทธิ ่ ยระง ับ
่ dopamine ในสมอง จึงชว
ปวด ทำให้สนุก พูดมาก ปากคอแห้ง อยาก
อาหาร ห ัวเราะง่าย หน้าแดง แต่จะทำให้การร ับ
รูผ ้ ด ิ ไปจากปกติ), ต่ อมากดประสาท (มึนงง ซม ึ ความ
จำถดถอย)
 ยาเกินขนาด: เห็นภาพหลอน, สั บสน & มีอาการทางจิต
 การถอนยา: พบน้ อยมาก, ส่ วนใหญ่ จะกระสั บกระส่ าย, นอนไม่ หลับ, เบื่อ
อาหาร
 การรักษา - รักษาตามอาการ
 ถ้ าใช้ ในระยะยาว: ลดความสามารถในการจำ
 Mitragynine
 ใบกระท่อม (Mitragynine alkaloid)
 การออกฤทธิ์: เห็นภาพหลอน & กระตุ้น (ไม่เหนือ ่ ย
ไม่ปวดเมือ ่ ย ทำงานนานขึน ้ )
 ผิวหนังจะไวต่ อความรู้ สึก Skin sensitive to rain
 อาการถอนยา: ง่ วง, นอนไม่ หลับ, ปวดกล้ ามเนือ้
 การรักษา - เลิกได้เอง
2.สเตียรอยด์ (steroids) ทีเ่ สริมสร้างกล้ามเนือ้
เป็นอนุพ ันธ์ของ
ฮอร์โมนเพศชาย
-เพิม
่ muscle mass
-เพิม่ ความกำหน ัด
-อารมณ์เคลิม ้ สุข
-เพิม
่ ความก้าวร้าว
5-12% ของ male
-หลงผิดของความคิ ด high school students
1% ของ female
-ประสาทหลอน
ผลเสย ี ทว่ ั ไป
-ความด ันเลือดสูง
-เพิม่ ระด ับ cholesterol
-เกิดสวิ อย่างรุนแรง
-ศรี ษะล้าน
-ลด sexual functions
เฉพาะผูช ้ าย เฉพาะผูห ้ ญิง
- abnormal breast development-มีขนเพิม ้
่ ขึน
- shrinking of the testicles -เสยี งห้าว
- เป็นหม ัน -หน้าอกเล็กลง
-ประจำเดือนลดลง
 ยาชุดและอ ันตรายจากยาชุด
ยาชุด

ยถึง ยาตงแต่
ั้ ้ ไป นำมาบร
สองตำร ับหรือสองขนานขึน
วก ัน โดยร ับประทานคราวเดียวก ัน หรือต่างคราวก ันก็ไ
ยมใชก ้ ันอย่างแพร่หลายเพราะสะดวก รวดเร็ว ราคาไม
ี เวลาคอยนาน ทงผู
ต้องเสย ั้ ข้ ายก็ได้กำไรดี
มี 2 ประเภท คือ
ภททีผ ่ ขู ้ ายจ ัดยาให้ตามอาการทีผ ่ ซ ื้ บอก (ยาชุด
ู้ อ
ภททีม ่ กี ารจ ัดยาไว้เป็นชุด ๆ สำหร ับแต่ละโรค (ยา

นิยมใชก ้ ันในการจ ัดยาชุดมีดว้ ยก ันหลายชนิด

การวิเคราะห์ต ัวอย่างยาชุด ตงแต่ั้ ปี พ.ศ. 2526-2528 ข
ราะห์ยา กรมวิทยาศาสตร์การแพทย์ พบว่า แอส
นิรามีน เพรดนิโซโลน เด็กซาเมธาโซน วิตามิน ไ
ทาโซน เป็นยาทีน ่ ยิ มใชใ้ นการจ ัดยาชุด
 อ ันตรายจากยาชุด ยาชุดแก้ปวดขา

ยาชุดแก้หว ัด

คน ยาเกินจำเป็น
ี เงิน
-เสย
โรค ยา-ยาต้านฤทธิก
์ ันเอง, ผลร ักษาลดล
-เพิม
่ อาการข้างเคียง, เพิม
่ พิษยา
าไม่ถก
ู ก ับโรค ยาไม่ถก
ู ก ับคน
ม่ตรงสาเหตุ และอาการทีพ่ ย
-แพ้ บา
้ ยา
กิดการดือ
สเตียรอยด์ ยาลดอาการอ ักเสบ
โดยป้องก ันการเกิดสารต่าง ๆ ทีจ่ ะเกิด
เมือ ้
่ มีกระบวนการอ ักเสบเกิดขึน
แต่ไม่มผี ลต่อสาเหตุ
ความนิยมใชโ้ ดยไม่มข ี อ ี้ างการแพท
้ บ่งชท
ปวดเมือ ่ ย 80.43% หอบเหนือ่ ย 8.76%
่ ใช:้ เพือ
ริม ่ นแนะนำ 56.52%, คนขายยา 15.22%, จาก
ต ัวอย่างยา: เพรดนิโซโลน (prednisolone)
เด๊กซาเมทาโซน (dexamethasone)
ปัญหาจากการใชส ้ เตียรอยด์:
-กดภูมค ิ ม
ุ ้ ก ัน
-กระดูกพรุน
-โรคกระเพาะ
-obese trunk
-moon face & buffalo hump
-ต้อหิน, ต้อกระจก ฯลฯ
 ่ เตียรอยด์ (NS
ยาแก้ปวดและอ ักเสบทีไ่ ม่ใชส
ใชล ้ ดอาการปวด, อ ักเสบ
ผลเสยี :
-แผลในกระเพาะอาหาร
ต ัวอย่างยา: -ผลเส ี
ย ต่
อ ไต
Diclofenac (VOLTAREN)
Piroxicam (FELDENE)
Ibuprofen (BRUFEN, NUROFEN)
 3.ยาแก้ปวดอืน
่ ๆ
พาราเซตามอลพิษต่อต ับ
กดระบบประสาทส
ยาคลายกล้ามเนื
อ ้ ว่ นกลาง

อย่างยา:
RGESIC, MUSCOL= พาราเซตามอล + ยาคลายกล้ามเ
DOCALM = ยาคลายกล้ามเนือ ้
AXAN = ยาคลายกล้ามเนือ้ + สเตียรอยด์
 ้ื ดือ
ยาปฏิชวี นะ - อาจมีผลให้เชอ ้ ยา , แพ้ย
กลุม ่ เพนนิซล ิ ลิน เชน ่ amoxicillin, ampicillin, cloxacillin
ระว ังในผูท ้ ม ี่ โี รคไต, แพ้ยา
กลุม ่ อีรโิ ทรม ัยซน ิ เชน ่ erythromycin, roxithromycin
ระว ังมีโรคต ับ, คลืน ้ าเจียน, แพ้ยา
่ ไสอ
กลุม ั
่ ซลโฟนาไมด์ เชน ่ BACTRIM, CO-TRIM
พิษต่อเลือดและไต
ลุม
่ ควิโนโลน เชน ่ norfloxacin, ciprofloxacin (ชุดแก้ทอ ้ งเ
ผลเสย ี ต่อกระดูกในเด็ก
 5.ยาลดกรด
่ ยาเม็ด แอนตาซล
เชน ิ , แม๊ก 77, Cimetidine, Ranitidi
อาจทำให้ทอ ี
้ งผูก-ท้องเสย
ลดการดูดซม ึ ของอาหารและยา
รบกวนการทำงานของเอนไซม์

6.ยาหยุดถ่าย จำพวกอนุพ ันธ์ของฝิ่ น

่ LOMOTIL, IMMODIUM
เชน
อาจมีฤทธิเ์ สพติด, ท้องอืด, อาหารไม่ยอ
่ ย
 7.ยาแก้แพ้
่ คลอเฟนนิรามีน, ไดเมนไฮดริเนท (DRAMAM
เชน
ลดน้ำมูก, ทำให้งว่ ง

ยาชุด
แก้ปวดแก้ปวดท้อแก้
ง ทอ ี แก้หว ัด
้ งเสย
 ยาชุด
แก้ปวดแก้ปวดท้อแก้
ง ทอ ี แก้หว ัด
้ งเสย
พาราเซตามอล พาราเซตามอล
สเตียรอยด์ สเตียรอยด์
NSAIDs NSAIDs
ยาคลายกล้ามเนือ้ ยาคลายกล้ามเนือ้
ยาลดกรด ยาลดกรด>1 ยาลดกรด
ยาปฏิชวี นะ
ยาปฏิชวี นะ>1
ยาปฏิชวี นะ
ยาแก้แพ้
ยาหยุดถ่าย
วิตามิน วิตามิน วิตามิน วิตามิน