PROGRAMIRANJE I

dr Dražen Brđanin (bdrazen@etfbl.net)

Goran Banjac (goran.banjac@etfbl.net)
Danijela Banjac (danijela.banjac@etfbl.net)
Igor Ševo (igor.sevo@etfbl.net)
Aleksandar Keleč (aleksandar.kelec@etfbl.net)

2014.
A01 BROJNI SISTEMI

BAZA (OSNOVA) CIFRE (ALFABET)

B = 10 decimalni (dekadski) 0123456789

B=2 binarni 01

B=3 ternarni 012

B=8 oktalni 01234567

B = 16 heksadecimalni 0123456789ABCDEF

Brojni sistemi i konverzije 2

A01 BROJNI SISTEMI

Primjeri brojeva u različitim brojnim sistemima

binarni 0 1 10 12 11101 1001111

ternarni 1 3 12 1201 10010 220122

oktalni 0 4 17 1408 42974 720365

decimalni 0 9 10 12A9 11010 592875

heksadecimalni 7 A F0 A9F ABCD 5AZ49F

Brojni sistemi i konverzije 3

A01 DEKADSKA VRIJEDNOST PODATKA

Dekadska vrijednost podatka u proizvoljnom brojnom sistemu

Opšti oblik podatka

Cn-1 Cn-2 C1 C0 C-1 C-m

B

cijeli dio decimalni dio

decimalna tačka
baza

Dekadski ekvivalent

V10 = Cn-1 · Bn-1 + Cn-2 · Bn-2 + + C1 · B 1 + C0 · B 0 +

+ C-1 · B-1 + + C-m · B-m

Brojni sistemi i konverzije 4

A01 DEKADSKA VRIJEDNOST PODATKA

Dekadska vrijednost dekadskog podatka

210
92410 = ?9 · 102 + 2 · 101 + 4 · 100 = 900 + 20 + 4 = 924
3 2 1 0 -1-2
3071.8510 = ?3 · 103 + 0 · 102 + 7 · 101 + 1 · 100 + 8 · 10-1 + 5 · 10-2 =
= 3000 + 70 + 1 + 0.8 + 0.05 = 3071.85

Dekadska vrijednost binarnog podatka

43210
110112 = ?1 · 24 + 1 · 23 + 0 · 22 + 1 · 21 + 1 · 20 = 16 + 8 + 2 + 1 = 2710
7 6 5 4 3 2 1 0 -1-2-3
10110101.1012 = ?1 · 27 + 0 · 26 + 1 · 25 + 1 · 24 + 0 · 23 + 1 · 22 + 0 · 21 +
+ 1 · 20 + 1 · 2-1 + 0 · 2-2 + 1 · 2-3 =
= 128 + 32 + 16 + 4 + 1 + 0.5 + 0.125 = 181.62510

Brojni sistemi i konverzije 5

A01 DEKADSKA VRIJEDNOST PODATKA

Dekadska vrijednost oktalnog podatka

210
7068 = ?7 · 82 + 0 · 81 + 6 · 80 = 448 + 6 = 45410
3 2 1 0 -1
1657.28 = ?1 · 83 + 6 · 82 + 5 · 81 + 7 · 80 + 2 · 8-1 =
= 512 + 384 + 40 + 7 + 0.25 = 943.2510

Dekadska vrijednost heksadecimalnog podatka

210
1A516 = ?1 · 162 + 10 · 161 + 5 · 160 = 256 + 160 + 5 = 42110
2 1 0 -1
1B2.816 = ?1 · 162 + 11 · 161 + 2 · 160 + 8 · 16-1 = 256 + 176 + 2 + 0.5 =
= 434.510

Brojni sistemi i konverzije 6

A01 KONVERZIJE BROJNIH SISTEMA

Konverzija u binarni brojni sistem

2910 = ?2 0.62510 = ?2 0.310 = ?2

29 : 2 0.625 * 2 0.3 * 2
14 1 1.25 1 0.6 0
7 0 0.25 1.2 1
3 1 0.5 0 0.2
1 1 1.0 1 0.4 0
0 1 0.0 0.8 0
1.6 1
2910 = 111012 0.62510 = 0.1012 0.6

0.310 = 0.01001…2
Brojni sistemi i konverzije 7
A01 KONVERZIJE BROJNIH SISTEMA

Konverzija u binarni brojni sistem

57.37510 = ?2

57 : 2 0.375 * 2
28 1 0.75 0
14 0 1.5 1
7 0 0.5
3 1 1.0 1
1 1 0.0
0 1
57 10 = 1110012 0.37510 = 0.0112

57.37510 = 111001.0112

Brojni sistemi i konverzije 8

A01 KONVERZIJE BROJNIH SISTEMA

Konverzija u oktalni brojni sistem

143.187510 = ?8

143 : 8 0.1875 * 8
17 7 1.5 1
2 1 0.5
0 2 4.0 4
0.0
143 10 = 2178
0.187510 = 0.148

143.187510 = 217.148

Brojni sistemi i konverzije 9

A01 KONVERZIJE BROJNIH SISTEMA

Konverzija u heksadecimalni brojni sistem

157.1562510 = ?16

157 : 16 0.15625 * 16
9 13(D) 2.5 2
0 9 0.5
8.0 8
15710 = 9D16 0.0

0.1562510 = 0.2816

157.1562510 = 9D.2816

Brojni sistemi i konverzije 10

A01 KONVERZIJE BROJNIH SISTEMA

Konverzija iz binarnog brojnog sistema u druge BS

1. način: INDIREKTNA KONVERZIJA

BINARNI DEKADNI ŽELJENI BROJNI SISTEM

11012 = ?8
3210
11012 = ?110· 23 + 1 · 22 + 0 · 21 + 1 · 20 = 8 + 4 + 1 = 1310
13 : 8
1 5
0 1 1310 = 158 11012 = 158

Brojni sistemi i konverzije 11

A01 KONVERZIJE BROJNIH SISTEMA

Konverzija iz binarnog brojnog sistema u druge BS

2. način: DIREKTNA KONVERZIJA U OKTALNI

OCT BCO
111012 = ?8
0 000
1 001
0 1 1 1 0 1
2 010
3 011 3 5
4 100
5 101
6 110 111012 = 358
7 111

Brojni sistemi i konverzije 12

A01 KONVERZIJE BROJNIH SISTEMA

Konverzija iz binarnog brojnog sistema u druge BS

2. način: DIREKTNA KONVERZIJA U HEKSADECIMALNI

HEX 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 A B C D E F

BCH 0000 0001 0010 0011 0100 0101 0110 0111 1000 1001 1010 1011 1100 1101 1110 1111

11010110011.010112 = ?16

0 1 1 0 1 0 1 1 0 0 1 1 . 0 1 0 1 1 0 0 0

6 B 3 5 8

11010110011.010112 = 6B3.5816

Brojni sistemi i konverzije 13

A01 KONVERZIJE BROJNIH SISTEMA

Konverzija iz oktalnog brojnog sistema u binarni

257.148 = ?2

2 5 7 1 4

010 101 111 001 100 257.148 = 10101111.00112

Konverzija iz heksadecimalnog brojnog sistema u binarni

6F1.7A16 = ?2

6 F 1 7 A

0110 1111 0001 0111 1010

6F1.7A16 = 11011110001.01111012
Brojni sistemi i konverzije 14
A01 KONVERZIJE BROJNIH SISTEMA

Konverzija iz oktalnog brojnog sistema u heksadecimalni

156.348 = ?16
1 1 0 1 1 1 0 . 0 1 1 1
1 5 6 3 4
6 E 7
001 101 110 011 100
156.348 = 6E.716
Konverzija iz heksadecimalnog brojnog sistema u oktalni
1A9.D816 = ?8
1 1 0 1 0 1 0 0 1 . 1 1 0 1 1
1 A 9 D 8
6 5 1 6 6
0001 1010 1001 1101 1000
1A9.D816 = 651.668

Brojni sistemi i konverzije 15

A01 OSNOVNE RAČUNSKE OPERACIJE

Sabiranje
dekadski brojni sistem binarni brojni sistem

9 8 5 3 0 1 1 1 0 1
9 8 7 6 5 1 0 1 0 0
+ +

1 1
9 1
7 2 9 5 1 1 1
0 0 0 1

0 0 1 1
pravila za sabiranje
u binarnom + 0 + 1 + 0 + 1
brojnom sistemu
0 1 1 1 0
Brojni sistemi i konverzije 16
A01 OSNOVNE RAČUNSKE OPERACIJE

Oduzimanje
dekadski brojni sistem binarni brojni sistem

1 1 1 1
9 4
8 3 0 3 6 1 0
0 1 0
0 1 1
- 6 4 7 3 5 - 0 1 0 1 1 0

2 9 3 0 1 0 1 0 1 0 1

0 1 0 1 1
pravila za oduzimanje
u binarnom brojnom - 0 - 1 - 0 - 1
sistemu
0 1 1 0
Brojni sistemi i konverzije 17
A01 OSNOVNE RAČUNSKE OPERACIJE

Množenje
dekadski brojni sistem binarni brojni sistem

1 6 * 3 1 1 0 * 1 0

4
3 8 1 0
1
+ 1 6 + 0 0

4 9 6 1 0 0

0 0 1 1
pravila za množenje
u binarnom * 0 * 1 * 0 * 1
brojnom sistemu
0 0 0 1
Brojni sistemi i konverzije 18
A01 OSNOVNE RAČUNSKE OPERACIJE

Dijeljenje
dekadski brojni sistem

1 4 3 : 1 1 = 1 3
- 1 1

3
- 3 3

Brojni sistemi i konverzije 19

A01 OSNOVNE RAČUNSKE OPERACIJE

Dijeljenje
binarni brojni sistem

1 1 0 1 1 0 : 1 1 0 = 1 0 0 1
- 1 1 0

0
pravila za dijeljenje u
binarnom brojnom sistemu
- 1 1 0

0 0 0 1 1
: 0 : 1 : 0 : 1
0 1
Brojni sistemi i konverzije 20
A01 ZADACI ZA VJEŽBU

Popuniti preostale ćelije priložene tablice odgovarajućim

ekvivalentima zadatih brojeva, tako da svi brojevi u istom redu
imaju istu dekadsku vrijednost.

B=2 B=4 B=8 B = 10 B = 16

101010.1 222.2
? 52.4
? 42.5
? 2A.8
?
11011.1
? 123.2 33.4
? 27.5
? 1B.8
?
111101.101
? 331.22
? 75.5 61.625
? 3D.A
?
1011101.011
? 1131.12
? 135.3
? 93.375 5D.6
?
11100000.0111
? 3200.13
? 340.34
? 224.4375
? E0.7

Brojni sistemi i konverzije 21

A01 ZADACI ZA VJEŽBU

Konvertovati u dekadski brojni sistem sljedeće podatke:

101011.12 = 10

1231.23 = 10

123.48 = 10

A10B.816 = 10

128.428 = 10

0B.4016 = 10

1.18 = 10

FE.016 = 10

Brojni sistemi i konverzije 22

A01 ZADACI ZA VJEŽBU

Konvertovati navedene brojeve iz dekadskog brojnog sistema u

brojni sistem sa naznačenom bazom:

129.7510 = 2

130.87510 = 8

131.12510 = 16

256.810 = 2

256.410 = 4

257.810 = 8

1.110 = 8

1.110 = 16

Brojni sistemi i konverzije 23

A01 ZADACI ZA VJEŽBU

Konvertovati navedene brojeve u brojni sistem sa naznačenom

bazom:

127.758 = 2

B78.4316 = 2

1.12 = 8

1.12 = 16

256.48 = 16

468.0A16 = 8

1.14 = 2

1.14 = 8

Brojni sistemi i konverzije 24

A01 ZADACI ZA VJEŽBU

Odrediti rezultat traženih operacija (u binarnom brojnom sistemu):

10101.01 11001.1 11011011

+ 1111.111 +110101 10101010
+10101101

10101.01 111001.1 11011011

- 1111.111 -110101 -10101010

10101*101 111*1001 111.1*10.11

1101:100= 1010:11= 11000.101:101=

Brojni sistemi i konverzije 25