MADENLER VE ENERJİ KAYNAKLARI

Maden: Yerkabuğunda bulunan ekonomik değeri

yüksek olan minerallere denir.

Rezerv: Maden yatağındaki tahmini mineral miktarıdır.

Cevher: Mineralin taş ve toprakla karışık durumudur.

Tenor: Cevherin içindeki saf metal oranıdır.

Tüvönan Üretim: Madenin taş ve toprakla karışık olan

ilk durumudur.

UYARI: Türkiye'de bütün jeolojik zamanlara ait

arazilerin bulunması maden çeşidini artırmıştır.
Ülkemizde maden işletilmesi ile ilgili kuruluşlar MTA

(Maden Tetkik ve Arama)'dır.

 Miktarlarına Göre Madenlerimiz
Rezervi fazla olanlar;
Bor, mermer, krom ve tuz
Rezervi yeterli olanlar;
Manganez, kükürt, bakır, linyit, kurşun-çinko vb.
Rezervi az olanlar;
Petrol, doğalgaz, nikel, taşkömürü ve volfram.
Bir madenin işletmeye açılabilmesi için
gerekli koşullar;
I. Rezervi yeterli olmalı
II. Tenor oranı yüksek olmalı
III. Pazarlama ve ulaşım durumu uygun olmalı
IV. Gerekli, teknoloji, sermaye ve yetişmiş eleman vb.
olmalı
V. Enerji kaynağı olmalı
1. DEMİR

 En büyük demir yatakları Doğu Anadolu Bölgesi'ndedir.

 Sivas-Divriği'de yaklaşık %80'i çıkarılır.
 Bunun dışında Hekimhan-Hasan Çelebi (Malatya),
 Kayseri, Kahramanmaraş, Adana, Hatay, Sakarya,
Balıkesir (Eymir-Ayazmand) ve Torbalı (İzmir)'da çıkarılır.
UYARI: Demir; Ereğli, İskenderun, Karabük, Kırıkkale ve
Sivas'taki demir-çelik işletmelerinde işlenir.
2. BAKIR

 Uçak, motor, elektrik, elektronik sanayide

kullanılır.
 Murgul (Artvin), Küre (Kastamonu), Maden
(Elazığ) ve Ergani (Diyarbakır) de çıkarılır.
3. Krom

 Sertlik derecesi yüksek

 Dayanıklı, paslanmayan krom, paslanmaz çelik üretiminde kullanılır.
 Türkiye dünyada 4. sıradadır. Yıllık üretimin yaklaşık yarısı ihraç
edilir.
 Guleman (Elazığ), Köyceğiz ve Fethiye (Muğla), Acıpayam ve Buldan
(Denizli), Orhaneli (Bursa), Aladağ (Adana) önemli krom
yataklarımızdır.
 UYARI: Krom ihraç edildikten sonra kalanı, Elazığ ve Antalya'daki
ferro-krom işletmelerinde işlenir.
 4. Boksit

 Alüminyumun hammaddesidir. Seydişehir

(Konya), Akseki (Antalya), Milas (Muğla),
Hassa (Hatay)da çıkarılır.
 Seydişehir alüminyum işletmelerinde işlenir.
5. Manganez
 İşlenerek, saf manganez metali

haline dönüştürülür.
 Saf manganez metali, dayanıklı,

sert sanayi çeliği yapımında

kullanılır.
 Ceyhan (Adana) ve Denizli

önemli manganez yataklarıdır.

6. Kurşun-Çinko
 Kurşun ve çinko birlikte bulunurlar. Harita

üzerinde verilen alanlarda çıkarılırlar. Keban

(Elazığ) ve Kayseri işletmelerinde işlenir.
 7. Volfram (Tungsten)
 Elektrik, elektronik, çelik ve boya sanayisinde
kullanılır. Bursa-Uludağ'da çıkarılır.
8. Fosfat
 Gübre sanayisinde kullanılır. Mazıdağı
(Mardin), Çınar (Diyarbakır), Besni ve Gölbaşı
(Adıyaman)'nda çıkarılır.
9. Kükürt
 Kimya, gübre, boya, lastik ve bağcılıkta
kullanılır. Keçiborlu (Isparta) ve Sarayköy
(Denizli) de çıkarılır.
10. Civa
 Elektrik, elektronik sanayide ve eczacılıkta

kullanılır.
 Ödemiş (İzmir), Sarayönü (Konya), Kadınham

(Balıkesir) önemli yataklarıdır.

11. Mermer
 Kalkerin başkalaşıma uğraması sonucu

oluşmuştur.
 Ülkemizde çoktur ve inşaat sektöründe kullanılır.

 Marmara Adası, Kapıdağ Yarımadası, Elazığ,

Afyon, Çanakkale, Eskişehir, Denizli önemli

yataklarıdır.
 12. Zımpara Taşı
 İzmir, Denizli, Muğla, Antalya ve Aydın çevresinde
çıkarılır.
13. Tuz
 İzmir-Çamaltı tuzlası (denizden), Tuz Gölü, Çankırı,
Kırşehir, Eskişehir, Erzincan, Yozgat ve Kars
(kayatuzu) da çıkarılır.
14. Lületaşı
 Süs eşyası yapımında kullanılır. Genellikle ihraç
edilir. Eskişehir'de çıkarılır.
15. Oltutaşı
 Dünya'da sadece Oltu (Erzurum)'da çıkarılır. Tespih
ve süs eşyası yapımında kullanılır.
16. Soda
 Van Gölü'nden çıkarılır. Tatvan tesislerinde işlenir.
17. Bor Mineralleri
 Boraks adı da verilir. Tuz bileşikleri halindedir. Dünya rezervinin yaklaşık
%70'i Türkiye'dedir.
 Cam, seramik sanayi, temizlik maddeleri sanayi, nükleer, santrallerin
yapımı, roket yakıtı yapımında, yangın söndürme maddeleri ve
kağıt hamuru yapımında kullanılır.
 Bigadiç, Susurluk (Balıkesir), Seyitgazi (Eskişehir), Emet (Kütahya)
yörelerinde çıkarılır.
 Büyük bölümü Bandırma (Balıkesir) da ki, geri kalanı ise Kırka
(Eskişehir) daki tesislerde işlenir.
18. Manyezit (Magnezyum)
 Alüminyumdan hafif ve sert bir metal elde

edilir.
 Yüksek sıcaklıklara dayanıklı olduğu için,

demir-çelik endüstrisi, cam fabrikaları, sanayi

kuruluşları gibi sanayi kuruluşlarının
fırınlarının yapımında kullanılır.
 Ülkemizde çok zengin yataklara sahiptir.

 Bilecik, Ankara, Kütahya, Eskişehir, Sivas,

Erzincan, Erzurum ve Kars yörelerinde

bulunur. Kütahya manyezit fabrikasında
işlenir.
 TÜRKİYE'DE ENERJİ KAYNAKLARI
1. Taşkömürü
 I. jeolojik zamanda oluşmuş arazilerde görüldüğü

için ülkemizde sadece Zonguldak-Ereğli ve Amasra

çevresinde vardır.
 Yıllık taşkömürü üretiminin yaklaşık %80'i demir-

çelik fabrikaları ve termik santrallerde kullanılır.

2. Linyit
 Enerji değeri taşkömürü kadar yüksek değildir. Fakat en önemli
enerji kaynağımızdır.
 III. jeolojik dönemde oluştuğu için bütün bölgelerimizde vardır.
 Afşin-Elbistan. Nallıhan, Beyşehir, Seyitömer, Tavşanlı, Tuncbilek
(Kütahya), Soma (Manisa), Kangal (Sivas), Yatağan (Muğla) ve Orta
(Çankırı) çevresinde bulunur.
 Linyit üretiminin artışı termik santrallerin artışına paralel olarak
artmaktadır. Üretimin yaklaşık yarısı termik santrallerde kullanılır.
3.PETROL
 Ülkemizde petrol yatakları açısından fazla zengin değildir.
 En zengin bölge Güneydoğu Anadolu'dadır. Batman'da;
Raman, Garzan, Botan, Kahta (Adıyaman), Diyarbakır,
Şanlıurfa ve Siirt'te çıkarılır.
 Ayrıca Adana ve Kırklareli'nde de çıkarılır. Bu petroller
ihtiyacımızın sadece %13'ünü karşılar.
 Petrol Boru Hatları
Batman-Dörtyol Boru Hattı
Kerkük-Yumurtalık Boru Hattı
Yumurtalık-Kırıkkale Boru
Hattı
 Petrol Rafineleri
Batman'da- Batman Rafinesi
Mersin'de -Ataş Rafinesi
Kırıkkale'de -Orta Anadolu
İzmir -Aliağa Rafinesi
İzmit -Tüpraş Rafinesi
4. Doğalgaz
 Ülkemiz petrolde olduğu gibi doğalgazda da büyük

ölçüde dışarı bağımlıdır.

 Hamitabat (Kırklareli) ve Çamurlu (Mardin) da

çıkarılır.
 Hamitabat santralinde doğalgazdan elektrik elde

edilir.
5. Nükleer Enerji
 Atom enerjisi olarak bilinen uranyum ve toryum

madenlerinden oluşur.
 Ülkemizde madeni bulunmasına rağmen, elektrik

enerjisine dönüştürecek santral yoktur.

6. Su Gücü (Hidroelektrik)
 Beyaz kömür olarak ta bilinen su gücü, en

temiz ve en güvenilir, tükenmeyen bir enerji

kaynağıdır.
 Ülkemizin yaklaşık 400 milyar kwh'lık

potansiyeli olmasına rağmen, sadece 43

milyar kwh'lık enerji üreten santraller
mevcuttur.
 Ülkemizin dağlık ve engebeli bir yapıda

olması, akarsularımızın enerji potansiyelini

artırmıştır.
 Özellikle Doğu Anadolu hidroelektrik

potansiyelin en yüksek olduğu bölgedir.

7. Güneş Enerjisi
 Yenilenebilen ve tükenmeyen enerji

kaynakları içinde en önemlisidir.

 Günümüzde en çok konutlarda ve
işyerlerinde sıcak su elde etmek için
kullanılmaktadır.
 Güneşleme süresi en fazla olan
bölgelerimiz, Güneydoğu, Akdeniz, Ege
ve İç Anadolu Bölgeleridir.
 UYARI: Su gücü, jeotermal enerji ve güneş enerjisi
yenilenebilen enerji kaynaklarıdır.
 UYARI: En çok enerji üreten bölge Doğu Anadolu,

 En çok enerji tüketen bölge ise sanayi geliştiği için

Marmara Bölgesi'dir.
8. Jeotermal Enerji
 Sıcak su kaynaklarıyla elde edilen enerjidir.

 En fazla, Ege Bölgesi ve Güney Marmara

Bölümü'nde görülür.
 Sarayköy (Denizli) ve Germencik (Aydın) de

jeotermal santraller bulunur.

 Elektrik enerjisi üretiminin yanında konutların

ısıtılmasında da kullanılır.
TÜRKİYE’DE TERMİK VE HİDROELEKTRİK
SANTRALLER